Vísir - 24.12.1939, Qupperneq 25

19
VÍSIR
Eyvindarhola lisgur á sléttri hraun-
breiðu sunnan Reykjavátns. Opið
niðiír í hana er svo lílið, að einn
niaður getur með naumindum smog-
ið niður. En niðri víkkar hún, og
er l)ar nokkurt rúm. Ber svo lítið
á holunni, að það finna hana ekki
aðrir en þaulkunnugir menn.
frá Arnarvatnsheiði, bæði gaml-
ar og nýlegar. Ein var t. d. frá
1814, er Jón Franz var gripinn
í lielli þeim, er við hann er síð •
an kendur. Flúði liann undan
hörðum dómi á Snæfellsnesi og
greip til þess óyndisúrræðis, að
leita sér griðastaðar í fjalla-
auðninni, eins og fleiri höfðu þá
gert, þegar þannig stóð á fyrir
jieim.
Það var ])ví ekki að undra,
|)ótt unglingum, sem í fjæsta
sinni lögðu leið sína um þessar
slóðir, rynni kalt vatn milli
skinns og hörunds, er þeir hugs-
uðu um það, sem þarna hafði
gerst. Og e'ngin fjarstæða var
að hugsa sér að sagan endur-
tæki sig og fleiri reyndu hið
sama og Jón Franz, Fjalla-Ey-
vindur og margir fleiri. Vel gátu
J)ví útilegumenn verið enn á
sveimi. — t þennan tíma fýsti
marga unglinga að komast alla
leið að Reykjavatni og skoða
])ar lireysi og handaverk þeirra
manna, sem urðu að lúta svo
köldum kjörum og leita sér þar
liælis. Þarna voru verksum-
merki, sem voru talandi votlur
um að útilegumenn liefðu hafst
þar við og það eigi alls fyrir
löngu.
Þegar móðir mín l'ór fyrst á
grasafjall, kom hún i Franz-
lielli. Þá var þar mikill köstur
af víðitágum, sem Jón Franz
hafði notað lil körfugerðar, og
ræksni af körfum, sem hann
mun hafa haft i smíðum. iUti-
legumannahreysi voru þeir
staðir, sem vöktu bæði ótta og
aumkun í hugum þeirra, sem
sáu þau og skoðuðu. En þó gerði
það grasaferðirnar minnilegri,
að skoða þessi ótvíræðu sönn-
unargögn um vistarverur úti-
legumanna.
Lengi loddi útilegumannatrú
við Arnarvatnsheiði og sumir
fullyrtu, að þeir hefðu séð þar
flóttamenn á ferli. Meðal þeirra
var Kristín Pálsdótlir, kvenlietj-
an nafnkenda, sem margar
hreystisögur fóru af, og hafa
sumar þeirra verið skráðar.
Ivristín kom norðan úr landi
með trússahest. Var húii þá,
sem oftar, ein á ferð. Við Búð-
ará sagði hún að maður liefði
lcomið í veg fyrir sig og lieimt-
að það, sem hún hafði meðferð-
is. Var hann liinn Iierfilegasti
á sýndum og mjög ægilegur.
Tók hann í tauíma á reiðhesti
hennar og kvaðst eiga allskost-
ar við hana. Kristín var þá orð-
in öldruð, draghölt eftir gamalt
fótbrol og hafði i he'ndi svartan
staf, sem luin kallaði Brenndil.
Skildi hún staf þann aldrei við
sig. Hcnni fcllust ekki hendur i
þetta sinn, fremur en endranær
og ke'yrir slafinn af öllu afli í
höfuð manninum, sem lá jiegar
við höggið. En Kristín reið suð-
ur til bygða til livað af tók.
Sýndi luin þar Brenndil sinn al-
Llóðugan og greindi frá tildrög-
um. Bjóst hún við að liafa drep-
ið mann þenna. Margir urðu til
að trúa sögu kerlingar og var
hún gott meðal lil að viðhalda
og vekja gcig í unglingum um
að ekki væri all nieð feldu þar
á heiðinni. Og öruggara þótti
íolki að ]iað vissi hvert til ann-
ars, þegar á grasafjall var kom-
ið. —
Eg hefi nú farið hér nokkuð
út fyrir aðalefnið, en sný nú
máli mínu aftur að grasatekj-
unni.
A þessum árum lifði fólk oft
við hetri kost á grasafjalli en
það átti að venjast heima fyrir.
Brauð, smjör, sauðakjöt, saltað
eða reykt, harðfiskur oft freð-
tekinn undan .Tökli, var algeng-
asta nesti. Þar við hættust egg,
sem oft var að finna á lieiðinni.
Silungur fékst lílca, ef netstubb-
ur var i förinni og le'gið var við
í námunda við veiðivötn. Við
slíka matarsælu og fjallafrelsi
var fólk yfirleitt i góðu skapi
þegar vel viðraði. Varð grasa-
ferðin því að ýmsu leyti sælu-
vika ársins.
Auk þess, sem áður var getið,
hafði grasafólk með sér kaffi
og ketil, en með eldkveikjuna
gekk oft treglega á heiðum
Enn í dag sjást nokkurar stórgripa-
hauskúpur i Franzhelli, frá döguni
útilegumanna þar.
uppi, meðan ekki voru önnur
eldfæri en stál og tinna. Var
því slegið saman og framleitt
gneir.taflug, sem Iátið var falla
í hamp eða önnur eldfim efni.
Betur gafst að hafa byssu og
skjóta púðri i hamp e'ða þurran
reiðing. Þessi aðferð lagðist að
mestu niður þegar eldspýturnar
komu lil sögunnar.
Þegar grasatínslan liófst, var
])að ætíð kallað að fara í göng-
ur. Þeir, sem vanir voru, gáfu
])á óvaningum góð ráð um ]iað
hvernig her.t væri að haga sér
við verkið í einu og öðru. Fyrst
var að búa út og láta á sig tinu-
pokann. Var reiðgjörð hrugðið
i pokaopið og hann síðan
hengdur um öxl á gjörðinni i
likingu við hliðartösku. Brotið
var upp á jiokaopið svo að hann
væri eklci siðari en það að hann
tæki niður á kné. Þurfti sú lilið-
in á pokaopinu, sem út vissi að
gúlpa nokkuð, svo auðið væri
að kasta grösunum viðstöðu-
laust í hann við hverja hnefa-
fylli.
Strax og pokinn fór að þvngj-
ast og komin var góð visk af
grösum, var hann losaður þar
sem grasamaður var þá stadd-
ur. Var það nefnd tína, sem úr
var losað. En til þess að finna
staðinn aftur var sett upj)
vörðuhrot, sem kallaðist tinu-
merki. Gekk það svo koll af
kolli, þar til göngunni var lok-
ið, sem stóð venjulega yfir í
4—5 klukkutíma, en þá hójiuð-
usi allir Iieim að tjaldinu til
þess að matast og taka sér
hvíld. Var fólkinu hóað saman
af þeim, sem fyrstu kom i
tjaldstað. Gengu þá allir að sin-
um tínum, einni eftir aðra, og
tróðu í poka sina, sem nú voru
ekki lengur hengdir um öxl,
heldur bornir á haki og haldið
í oj)ið. Fór það mjög eftir at-
vikum hve vel hver og einn afl-
aði í göngu. Kom þar margt til
greina. Þeir, sem voru svo
heppnir að komast í „flettur“,
en svo var það kallað, ef grösin
stóðu svo þétt að hægt var að
grípa handfylli, eina eftir aðra
— gátu ekki einungis troðfylt
tínupoka sinn, heldur lika fylt
ÚR ÞJÓFAKRÓK.
Þjófakrókur liggur upp af Geitlöndum milli Langjökuls og Hádegisfellsins nyrðra. Eins og nafn-
i?5 hendir til, eiga þjófar að hafa hafst þar við, og sagt er aö Fjalla-Eyvindur hafi dvalist þar vetr-
arlangt. Kunnugir menn segja, að rústir af kofa hans sjáist þar enn.