Læknablaðið - 01.10.1977, Síða 24

194
LÆKNABLAÐIÐ
dæmigerðar fyrir þennan sjúkdóm er ekki
talið nauðsynlegt að taka sýni úr kirtlin-
um og lítið nálarsýni getur stundum gefið
brenglaða mynd.1 Sé skorið inn á kirtil-
inn reynist hann sléttur og þéttur átöku,
grár eða gulbrúnn í skurðfleti.
Smásæjar breytingar eru í fyrsta lagi:
Drep í þekju kirlilblaðranna (follicla), í
öðru lagi íferð kyrnikorna, stórkirninga
(monocyta), eitlinga (lymphocyta) og
veflinga (hystiocyta), en úr veflingum
myndast síðan risafrumur, sem eru ein-
kennandi fyrir þennan sjúkdóm, í þriðja
lagi bandvefsmyndun og í fjórða lagi grær
bólgan með nýmyndun kirtilblaðra. í raf-
eindasmásjá má auk þess sjá þykknun á
grunnhimnu.13
Á bráðu skeiði sjúkdómsins tekur
skjaldkirtillinn upp mjög lítið geislavirkt
joð og iðulega ekkert.7 Skýringin er sú
að þekjan er sködduð og getur kirtillinn
því ekki haldið í joðið. Skönnun kirtilsins
er því ókleif á þessu stigi sjúkdómsins.
Eggjahvítubundið joð er oft hækkað og
stafar af því að sködduð kirtilþekjan lek-
ur joðbundnum efnum, svo sem joð-
tyrosini og thyroglobulini út í blóð-
rásina. Eggjahvítubundið joð er því oft
mikið hækkað þótt vakarnir (T_j, T:j) séu
ekki hækkaðir svo neinu nemi. Þegar kirt-
illinn hefur lekið öllum lýmingi (colloid)
yfir í blóðrásina, lækka vakarnir í blóð-
inu. Ef þetta gerist áður en kirtilþekjan
hefur endurnýjast, geta gildi vaka verið
mjög lág um tíma og sjúklingurinn fengið
einkenni um lækkuð efnaskifti.
Einn sjúklingur (XI) fékk einkenni um
vanstarfsemi skjaldkirtils um 10 vikum
eftir að fyrstu einkenni gerðu vart við
sig og mældist thyroxin (T4) þá lækkað,
2.8 microgr. %, en skjaldkirtilsörvi (TSH)
mikið hækkaður, 137 einingar. Konan var
því sett á L-Thyroxin. Þetta ástand varir
væntanlega mjög stutt, enda er varanleg-
ur spiklopi (myxoedema) mjög sjaldgæf-
ur. Aðeins hefur verið greint frá tveim
varanlegum tilfiellum af spiklopa eftir
thyroiditis subacuta.3 11
Á bráðu stigi sjúkdómsins finnast yfir-
leitt engin mótefni gegn thyroglobulini í
blóðinu. Slík mótefni geta fundist í litlum
mæli eftir að sjúkdómurinn hefur staðið
lengi.-613 Skjaldkirtilsörvi (TSH) er
hækkaður í sumum tilfellum, en í öðrum
eðlilegur. Efnaskifti mælast oft hækkuð
og stafar það af vakaáhrifum, en getur
einnig skýrst af auknum bruna, sem veld-
ur hitahækkun.
Nýting skjaldkirtils á geislavirku joði
var könnuð hjá 9 sjúklingum. Þetta próf
var gert á bráðu siigi sjúkdómsins hjá
7 þeirra og nýttu 6 þeirra nánast ekkert
joð, en á þessu prófi er greining sjúk-
dómsins að mestu byggð. Eggjahvilu-
bundið joð var hækkað hjá 3 sjúklingum
og thyroxin hjá 4.
Mikilli sökkhækkun er lýst í öllum þeim
greinum, sem höfundar hafa fundið um
þennan sjúkdóm.7 11 Sökk reyndist mikið
hækkað hjá 6 sjúklingum. Aftur á móti
eru hvít blóðkorn oftast nær eðlileg og
sjaldnast hærri en 10000, þótt undan-
tekningar séu þar frá.11 Einn sjúklingrr
(II) var með mikla hækkun á hvíturn
blóðkornum og lækkuðu þau ekki þrátt
fyrir sterameðferð. Þau lækkuðu að end-
ingu ári eftir að sjúkdómurinn byrjaði,
en eftir það hefur ekkert bryddað á skjald-
kirtilsbólgu hjá þeirri konu. Sú kona fékk
einnig einkenni, sem bentu á hjartavöðva-
bólgu og hjartarafrit bentu einnig í þá átt.
Hjartarafrit hennar er nú eðlilegt. Hjarta-
vöðvabólgu hefur aðeins einu sinni áður
verið lýst hjá sjúklingi með hægbráða
skjaldkirtilsbólgu.11
Orsök þessa sjúkdóms er ókunn, en talið
er víst að hann byggist ekki á móiefna-
myndun gegn kirtlinum, þótt vottur af
mótefnum gegn thyroglobulini hafi stund-
um fundist í blóði í stuttan tíma.13 Frem-
ur er talið að ýmsar veirur geti valdið
þessum sjúkdómi, einkum hettusóttar-
veiran. Allmörgum tilfellum hefur verið
lýst, þar sem hækkun fannst á mótefnum
gegn hettusóttarveiru.4 Volpé fann hækk-
un á mótefnum gegn ýmsum veirum, svo
sem hvotsóttarveiru, adenoveirum, ecco-
veirum, hettusóttarveiru og inflúensu-
veiru, hjá 32 sjúklingum með hægbráða
skjaldkirtilsbólgu af 71, sem hann athug-
aði.12 Jafnvel hefur verið stungið upp á
sérstakri veiru, sem orsakaði sjúkdóm-
inn.1
Hægbráð skjaldkirtilsbólga er aldrei
banvænn sjúkdómur. Hann lagast af
sjálfu sér á mislöngum tíma. Vægustu til