Læknablaðið - 15.05.1988, Qupperneq 17

LÆKNABLAÐIÐ 1988; 74: 183-7
179
Gunnar Sigurðsson, Leifur Franzson
JOÐÚTSKILNAÐUR í ÞVAGI ÍSLENSKRA
KARLA OG KVENNA
INNGANGUR
Joðneysla Islendinga hefur verið álitin mikil enda
þótt niðurstöður beinna rannsókna þar að lútandi
séu ekki fyrir hendi frá síðustu árum. Prófessor
Júlíus Sigurjónsson sýndi fram á í rannsókn er
gerð var 1938 að skjaldkirtill íslendinga var
óvenjulítill (12-14 g) en joðríkur að sama skapi (1,
2). Fiskneysla var þá talsvert meiri en hún er í dag
(3).
Alexander og fleiri mældu árið 1964 þéttni joðs í
sermi íslendinga og sýndu fram á að hún var
talsvert hærri en í Skotum (4). Jafnframt mældu
þeir joðinnihald mjólkur sem reyndist verulega
hærra í íslenskri kúamjólk en skoskri, væntanlega
m.a. vegna notkunar fiskimjöls í fóðurbæti
hérlendis. Crooks og fleiri (1967) fundu einnig
minni stækkun á skjaldkirtli íslenskra kvenna en
skoskra í meðgöngu og samsvarandi hærri
joðþéttni í íslendingum en Skotum. Baldur
Johnsen kannaði þyngd skjöldungs í íslenskum
krufningum 1967-1976 og fann að meðalþyngd
skjöldungs hafði aukist marktækt (20-30%) frá
1938 og rakti það til verulega minni fiskneyslu en
áður var (6). Williams og fleiri hafa bent á háa
tíðni skjaldkirtilskrabbameins, einkum
totukrabbameins (carcinoma papilliferum) í
íslendingum og fleiri þjóðum sem neyta mikils
joðs í fæðu (7, 8). Jón Hrafnkelsson hefur einnig
sýnt fram á verulega breytingu á tíðni
skjaldkirtilkrabbameins á íslandi síðustu tvo
áratugina (9).
Því þótti forvitnilegt að kanna nánar joðneyslu
hér á landi þannig að betri samanburður fengist
við breytta neyslu í framtiðinni og sjúkdómatíðni
sem hugsanlega tengist joðneyslu. Þessi rannsókn
skýrir frá niðurstöðum á joðútskilnaði í
sólarhringsþvagi 73 karla og 60 kvenna á
Reykjavíkursvæðinu en joðútskilnaður í þvagi
hefur oft verið notaður sem mælikvarði á
joðneyslu viðkomandi þar sem meira en 85% jöðs
skilst út í þvagi en afgangur í saur og svita (10,
11).
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Þátttakendur í rannsókninni voru 73 karlar og 60
konur af höfuðborgarsvæðinu á aldrinum 20-59
ára. Þeir voru jafnframt þátttakendur í stærri
blóðþrýstingsrannsókn (Intersalt study) og valdir
af handahófi úr þjóðskrá (samanber Intersalt
methods) (12). Þvagsöfnunin fór fram á
timabilinu mars 1985 til janúar 1986.
Sólarhringsþvagi var safnað í plastbrúsa sem í
höfðu verið sett 15 g af bórsýru til að lækka pH
þvagsins. Þvagmagnið var mælt eftir söfnunina
en 20 ml geymdir við minus 20 gráður uns mæling
fór fram en öll sýnin voru mæld í einni lotu.
Joðmælingin var framkvæmd á Technicon
Autoanalyser samkvæmt aðferð N-56.
Próteinbundnu joði er breytt í joðíð sem síðan
hvatar afoxun CE (+ 4) í Ce (+ 3)
(Sandell-Kolthof efnahvarf). Hraði efnahvarfsins
er í réttu hlutfalli við styrk joðið-jónarinnar.
Breytistuðull aðferðarinnar (coefficient of
variation) er 4,8% við 0,5 nmol/1 og staðalfrávik
0,024.
Kreatínín var mælt í þvagi á Technicon RA-1000
(Technicon SM4-0141K82).
NIÐURSTÖÐUR
Taflan sýnir meðalsólarhringsútskilnað á joði í
þvagi karla og kvenna sem pg og pgl/g kreatínín
sem oftlega er notað til leiðréttingar á
ófullkominni þvagsöfnun. Heildarútskilnaður
kreatíníns 1,7 g fyrir karla og 1,1 g fyrir konur
bendir hins vegar til þess að þvagsöfnunin hafi
tekist vel. Taflan sýnir mjög svipaðar niðurstöður
Table I. Twenty-four hours urinary excretion ofiodine
and creatinine in men and women.
N 1 (imol mean±s.d. 1 nmol mean + range Cr g ng 1/g Cr mean±s.d. mean
Men 73 3.12 395 1.70 232.5
±2.04 (110-1,650) ±0.47
Women 60 2.13 269.9 1.11 243.15
±1.19 (72-792) ±0.23
Barst 29/09/1987. Samþykkt 29/12/1987.