Læknablaðið - 15.05.1988, Qupperneq 23

LÆKNABLAÐIÐ
185
1945, höfðu dáið úr krabbameini en búast mátti
við (tafla IV). Þessar niðurstöður eru ekki
tölfræðilega marktækar.
UMRÆÐA
íslenskir bændur búa við aðrar aðstæður en
starfsbræður þeirra víða um heim. Engu að síður
eru niðurstöður þessarar rannsóknar svipaðar
því, sem sést hefur í erlendum rannsóknum.
Bændur eru langlífir. Dauðsföll úr
hjartasjúkdómum og krabbameinum eru færri
hjá þeim en öðrum íslenskum körlum á sama
aldri. Lungnakrabbamein eru fátíðari meðal
bænda en annarra. Einstakar tegundir
krabbameina eru samt algengari meðal þeirra en
annarra karla á sama aldri. Það eru sömu
tegundir krabbameina og erlendis hafa reynst
bændum skeinuhætt, s.s. hvítblæði (4, 5, 7, 8,
10-13) og krabbamein í húð og vörum (5, 6, 8, 9).
Þegar þær niðurstöður fást í hóprannsókn sem
þessari, að færri hafa dáið úr öllum
dánarmeinum en vænta mátti, er talað um að
fram komi áhrif hraustra starfsmanna (healthy
worker effect) (21). Áhrifa hraustra starfsmanna
hefur gætt í rannsóknum á iðnaðarmönnum hér á
landi (17, 18). Á þessu eru tvær meginskýringar.
Til þess að fá starf er að öðru jöfnu nauðsynlegt
að viðkomandi sé við sæmilega heilsu. Þeir, sem
missa heilsuna, missa oft á tíðum starfið. Þetta
»úrval« leiðir til þess, að dánartölur verða lægri
innan ákveðinna starfshópa en hjá þjóðinni í
heild, ef ekki er í umhverfinu eitthvað
heilsuspillandi, sem styttir líf manna (22). önnur
meginástæða þess, að starfshópar hafa lægri
dánartölur en þjóðin í heild, er, að meðal hennar
eru atvinnulausir, óvinnufærir, fatlaðir og sjúkir,
sem hafa hærri dánartölur en starfandi hópar (23,
24). Þriðja ástæðan er sú, að einstaklingar, sem
fara í ákveðna starfshópa taka oft upp holla
lífshætti (21). Þetta síðastnefnda atriði er ef til vill
mikilvægast hjá bændum. Erlendar athuganir
sýna, að bændur reykja minna en aðrir (1, 5, 6)
og gæti það einnig átt við hér á landi.
í stað þess að bera dánartölur rannsóknarhóps
saman við alla íbúa landsins hefur í öðrum
rannsóknum verið gerður samanburður við íbúa
ákveðinna landshluta (24). í nágrannalöndum
okkar hefur komið í Ijós, að dánartölur eru
Table II. Observed and expected number of deaths, standardized mortality ratio (SMR) and 95% confidence limits
for 120 farmers born before 1925, through 1977-1985.
Causes of death (ICD, 7th revision) Expected deaths 95Vo confidence limits
uoservea deaths SMR lower Upper
All causes (001-E985) 229 358.18 0.64»** 0.56 0.73
Malignant neoplasms (140-205) 67 96.40 0.70*** 0.54 0.88
- of stomach (151) 17 17.06 0.10 0.58 1.60
- of large intestine (152, 153) 3 7.00 0.43 0.09 1.25
- of rectum (154) 3 3.23 0.93 0.19 2.71
- of pancreas (157) 4 8.36 0.48 0.13 1.23
- of trachea, bronchus and lung (162, 163) 12 22.75 0.53* 0.27 0.92
- of prostate (177) 8 9.00 0.89 0.38 1.75
- of kidney (180) 1 4.86 0.21 0.01 1.15
- of bladder and othee urinary organs (181) 3 3.55 0.85 0.17 2.47
- of skin (190, 191) - 0.76 - - -
- of brain and other parts of nervous system (193) 3 3.41 0.88 0.81 2.57
Hodgkin’s disease (201) 2 0.71 2.82 0.34 10.18
Leukemia and aleukemia (204) Other neoplasms of lymphatic and hematopoetic tissue 6 3.37 1.78 0.65 3.88
(202, 203, 205) 1 3.09 0.32 0.01 1.80
Other neoplasmas [150, 155, 194, 197] 4 9.25 0.43 0.12 1.11
Cerebrovascular diseases (330, 334) 18 26.83 0.67 0.40 1.06
Ischemisc heart disease (420) 93 153.23 0.61*** 0.49 074
Respiratory disease (470-527) 10 20.10 0.50* 0.24 0.91
Farmer’s lung (524) 1 0.15 6.67 0.17 37.14
Emphysema (527) 4 3.87 1.03 0.28 2.65
Other respiratory diseases [480, 490, 491, 493, 502, 525] 5 16.08 0.31* 0.10 0.73
Accidents, poisonings and violence (E800-E985) 14 All other causes [241, 292, 296, 299, 350, 356, 421, 433, 434, 19.68 0.71 0.39 1.19
443, 446, 451, 465, 572, 607, 757, 795] 27 41.94 0.64** 0.42 0.94
*•*) p<0.001 ••) p<0.01, •) p<0.05, two-tailed.