Sagnir - 01.10.1983, Síða 35

sóknir og fræði sem leið til hans. Þegar allt
þetta sé viðtekið megi gera sér einhverjar
hugmyndir um nytsemi sagnfræðinnar, en
fyrr ekki. G.R. Elton segir að sagnfræði rétt-
lætist fyrst og fremst af sjálfri sér, eðli sínu.
Mér sýnist að Arthur Marwick komist næst
því að skýra hvað felist í þessu sjálfgildi
sagnfræðinnar. Pað er í stuttu máli þetta:
Viö höfum áhuga á fortíðinni af ýmsum
ástæðum og það veitir okkur ánægju og
gleði að grafast fyrir um og fræðast um líf
og störf löngu liðinna kynslóða, fólks sem
var jafn raunverulegt og við.
Aðrir sagnfræðingar, og þar á meöal
Marwick einnig, hafa haldið fram öðrum
gildum sagnfræðinnar. Langflestir þeirra
hafa haldið fram einhverju sem kallast
mætti samfélagslegt gildi: við erum stöðugt
að nota söguþekkingu okkar í daglegu lífi,
sagnfræðin skýrir þjóðfélag okkar og önnur
þjóðfélög, samband þeirra og mismun, hún
hjálpar okkur til að gagnrýna hluti og hafa
áhrif á gang mála, hún víkkar sjóndeildar-
hring okkar og sýnir okkur að hlutirnir geta
verið öðruvísi en þeir eru. Og ennfremur er
það að nefna að það er hreinlega ekki hægt
að vera án söguþekkingar (sögulaus).
Einnig var bent á að sagnfræði tengdist
öðrum vísindagreinum og væri í raun ómiss-
andi fyrir þær. Og að síðustu var bent á sér-
stöðu sagnfræðinnar, engin önnur grein
gæti komið í stað hennar.
Það er eftirtektarvert að flestir héldu
fram því sem ég kallaði samfélagslegt gildi
sagnfræðinnar, en það var ekki nema einn
íslenskur sagnfræðingur sem hélt fram sjálf-
gildi hennar. Þetta er ef til vill lýsandi fyrir
stöðu sagnfræðinnar í þjóðfélagi okkar í
dag.
í mínum augum er þetta sjálfgildi (í þeim
skilningi sem Marwick lagði í það) eitt af
höfuðgildum sagnfræðinnar og það sem
heldur velli hvernig sem allt veltist (nema
mannskepnan breyti um eðli). Þrátt fyrir
það vil ég ekki gera lítið úr hinum gildun-
um, og þá sérstaklega því samfélagslega.
Framtíð sagnfræðinnar er mikið undir því
komin hvort við finnum henni eitthvert
hlutverk í samfélaginu, þótt sjálfgildið
standi jafnframt í fullu gildi.
Eg þakka Gunnari Karlssyni fyrir að lesa
greinina í handriti og fyrir góðar ábendingar,
og þeim Helga Skúla Kjartanssyni fyrir þá
velvild að leyfa mér að vísa í bréfaskipti sín.
Tilvitnanir:
1) Svar Gísla Gunnarssonar við spurningu
Sagna: Duga nytjasjónarmið til að réttlæta
sagnfræði eða er hún bara til skemmtunar?
2) Ingi Sigurðsson: Staða sagnfræði, 16.
3) Svar Inga Sigurðssonar við fyrrnefndri
spurningu Sagna.
4) Svar Gísla Gunnarssonar við fyrrnefndri
spurningu Sagna.
5) A. Marwick: The Nature of History, 19.
Ennfremur G.R. Elton: The Practice of
History, 67.
6) Staða íslenskrar sagnfræði, 35.
7) Svar Gísla Gunnarssonar við fyrrnefndri
spurningu Sagna.
8) Til skýringar skal þess getið að hér í grein-
inni nota ég orðið gildi i flcirtölu mér til
hægðar. Annars mun það oftar notað í ein-
tölu.
9) Helgi Skúli Kjartansson: Sagnfræði, 3-6.
10) Bréf Helga Skúla Kjartanssonar til Gunnars
Karlssonar dags. 25.10. 1982, bls. 1.
11) Helgi Skúli Kjartansson: Sagnfræði, 4.
12) Sami,4-5.
13) Sami, 5-6.
14) Bréf Helga Skúla Kjartanssonar til Gunnars
Karlssonar dags. 25.10. 1982, bls. 1.
15) Sami, 2-3.
16) Sami, 3.
17) Helgi Skúli Kjartansson: Sagnfræði, 6.
18) G.R. Elton: The Practice of History, 67-8.
19) Sami, 66-7.
20) A. Marwick: The Nature of History, 19.
21) Sami, 16. Seinni tilvitnun Marwicks í þessari
klausu er tekin úr bók May McKisacks: Hist-
ory as Education (1956), bls. 10.
22) Svar Inga Sigurðssonar við fyrrnefndri
spurningu Sagna.
23) Bréf Gunnars Karlssonar til Helga Skúla
Kjartanssonar dags. 21.10. 1982, bls. 1-2.
24) Svar Gísla Gunnarssonar við fyrrnefndri
spurningu Sagna.
25) A. Marwick: The Nature of History, 14.
26) Sami, 15.
33