Sagnir - 01.04.1985, Blaðsíða 49

JÓN LEIFS
Þrír landar í Leipzig. Tónskáldin Siguröur Þóröarson, Páll ísólfsson og Jón Leifs
á námsárum sínum í Þýzkalandi, einhvern tíma milli 1916 og 1919. Þó ekki sé
Jón mikill fyrir mann aö sjá þarna, áttisvo sannarlega ettiraó rætast úr honum.
Hann átti meö tímanum eftir aö skera sig rækilega frá félögum sinum tveimur.
áfram þar sem frá var horfið. En
nasistastjórnin kom í veg fyrir það
með því að banna tónlist hans árið
1937.
Tvisvar eða þrisvar fékkst undan-
þága frá banninu árin 1937-41,
síðan ekki söguna meir. Jón lokaði
sig inni allt stríðið og helgaði sig
tónsmíðum. Á þessum tíma samdi
hann sitt frægasta verk, Sögusin-
fóníuna.
Þegar líða tók á stríðið fór Jón að
óttast um fjölskyldu sína. Tengda-
foreldrar hans voru af gyðingaætt-
um og lét móðirin lífið í fangabúðum
en faðirinn lést áður en til þess
kæmi að hann færi sömu leið. Kona
Jóns og börn voru íslenskir ríkis-
borgarar þannig að þeim var óhætt,
ennþá.
Árið 1944 tókst fjölskyldunni að
komast til Svíþjóðar og að stríðinu
loknu kom Jón heim til íslands, al-
kominn í þetta skipti.
Dugnaðarforkurinn
íslenskir tónlistarmenn sem koma
heim eftir langa dvöl erlendis, gera
það oftast til þess að setjast í helgan
stein. Þeir taka lífinu yfirleitt rólega
og helga sig kennslu.
En Jón Leifs fór ekki þá leið. Hann
varð aldrei tónlistarkennari enda
var hann tæplega hæfur til þess,
svo skapstór og óþolinmóður sem
hann var.
Hann vildi stofnsetja allsherjar-
miðstöð íslenskra tónverka sem átti
að sjá um útgáfu, dreifingu og kynn-
ingu á íslenskri tónlist. Venju sam-
kvæmt urðu undirtektirnar dræmar,
svo hann fór sjálfur af stað og stofn-
aði útgáfufyrirtækið Islandica Edi-
tion árið 1949. Það gaf út talsvert af
tónlist Jóns og eitthvað af tónlist
annarra íslenskra tónskálda. Einnig
9af það út bók Jóns, Islands kunst-
lerische Anregung, þar sem hann
kom á framfæri sínum einstæðu
skoðunum á norrænni menningu og
®tlaði til útflutnings.
Ekki tókst þó að gera norræna
menningu heimsfræga og verkin
seldust svo illa að útgáfan lognaðist
útaf.
Jón hafði alla tíð haft mikinn
áhuga á hagsmunamálum tónlistar-
manna og listamanna yfirleitt.
Honum fannst aldrei vera gert nóg
fyrir þá. Á fslandi varð hann þekktur
sem frumkvöðull, skipuleggjandi og
stjórnandi samtaka og félaga sem
ætlað var að halda uppi grósku í
tónlistarlífinu og tryggja fjárhags-
legan og siðferðilegan rétt íslenskra
listamanna.
Þannig var Jón maðurinn á bak
við Bandalag íslenskra listamanna,
Tónskáldafélag (slands og STEF,
Samband tónskálda og eigenda
flutningsréttar. Hann var formaður
tveggja síðarnefndu samtakanna til
æviloka og sérstaklega áberandi
sem formaður STEFs sem var ansi
óvinsæltfyrirtæki í upphafi.
Það reyndist mikið mál að fá ís-
lendinga til að skilja að nú þyrftu þeir
að borga fyrir tónlistina sem þeir
höfðu fengið ókeypis öldum saman
á kostnað höfundanna.
SAGNIR 47