Sagnir - 01.04.1985, Blaðsíða 58

Sagnir - 01.04.1985, Blaðsíða 58
ÁSTMÖGUR ÞJÓÐARINNAR? Vorskipin 1841 fluttu til landsins tímarit. Prentaö var þaö í Kaupmannahöfn og með dönskum skipum kom þaö yfir hafið. Fáir íslendingar vissu af þessari sendingu. Landsmenn sinntu sínu daglega amstri og hafa ekki tekið eftir neinu sérstöku ööru en nýrri árstíö. Veturinn lá aö baki og meö honum baðstofuvinnan þar sem fólk sat í hnapp, í óupplýstum og óvistlegum kytrum, dofiö og dáðlaust. Tíminn var mældur í árstíöum sem endurtóku sig með slævandi takti. Vorið meö nýmeti á borðum og von um aö þrauka annan vetur var einungis fjörkippur sem treindi líftóruna í þjóö sem hafði ekki trú á eigin framtíð. Sá sem stóö fyrir sendingunni voriö 1841 átti sér framtíðarsýn. Hann var sannfærður um aö breyt- ingar væru í nánd og því til staðfest- ingar hóf hann útgáfu á tímariti sem skyldi fjalla um stjórnmál og bætta landshagi. Jón Sigurösson hét maðurinn og var próflaus prests- sonur aö vestan. Tímaritinu hafði hann valið nafnið Ný Félagsrit. Þeg- ar þau koma út stendur Jón á þrí- tugu og hefur undangengin sjö ár unniö hljóðlát fræðimannsstörf við handritarannsóknir í skjala- söfnum Kaupmannahafnar og aflað sér dæmafárrar þekkingar á sögu landsins, högum þess og atvinnuvegum. Hann er án efa lærðasti stjórnmálamaður ís- lands.1 „Þau elska ég mest bóka“ Jón Sigurðsson nýtti sér til fulls þá afburða þekkingu á sögu lands og þjóðar sem hann haf'ði aflað sér með störfum sínum í Kaupmanna- höfn. Skrif hans í Félagsritin skír- skotuðu hvort tveggja til íslenskrar sögu og þeirra nýju stjórnmálahug- mynda sem gagntóku hugi mennta- manna í Evrópu. En Jón hefur þekkt sitt heimafólk og slær einnig á strengi búmannshjartans með rit- gerðum um verslunarmál og önnur hagnýt efni. Fleira þurfti þó að koma til en tímaritsútgáfa ef lognmollan átti að víkja. Endurreisn Alþingis 1845 átti vafalaust drýgstan þátt í því að maður eins og Jón Sigurðsson fékk hljómgrunn hjá þjóð sinni. Vissu- lega var þingið valdlítið og kom að- eins saman á tveggja ára fresti. En með því var komin inn í landið stofn- un þar sem kjörnir þingmenn komu saman og ræddu landsins gagn og nauðsynjar. Það má líta á hið end- urreista Alþingi sem málstofu þar sem fulltrúar hvaðanæva af landinu hittust og töluðu um landið og þjóð- ina í einni heild. Hér skiptir ekki máli þótt hrepparígur og ágreiningur milli landshluta hafi sett sinn svip á þing- störfin. Heldur hitt að í hugum flestra íslendinga sem á annað borð leiddu hugann að Alþingi þá var það sameiningartákn með sterkri skír- skotun til glæstrar fortíðar og von um betri framtíð. Frá öndverðu var Jón Sigurðsson í forystu á Alþingi. Það þýddi þó ekki að hann yrði sjálfkrafa sá maður sem þjóðin leit á sem leiðtoga sinn. Útgáfa Félagsritanna hefur hér haft sitt að segja. En nú var það ekki próflaus fræðimaður í Höfn sem reit þau heldur framámaður á Alþingi og á tíðum sjálfur Alþingisforsetinn. Gömul Félagsrit hafa verið tekin upp úr kistubotninum og lesin með endurvöktum áhuga og eftirvænting beðið nýrra árganga. Skemmtilegur vitnisburður er til um almúgamann sem fékk vitrun sína úr Félagsritun- um: Ég hef verið gefinn fyrir að lesa bækur en biblían og íslendinga- sögur vóru þær einu sem ég hafði, allt þangað til blessuð Fé- lagsritin yðar komu sem ég hef keypt árliga. Síðan ég fór að lesa þau þá hefir hugur minn snúist í allt annað horf en hann áður var. Þau elska ég mest allra bóka sem ég þekki, þeim á ég að þakka dá- lítinn áhuga sem kominn er í mig til að hugsa um hag fósturjarðar- innar.2 Þessi ákafi ungs alþýðumanns kann að þykja of barnslega einlæg- ur til að geta verið marktækt dæmi um viðhorf almennings. En annað bréf er til, skrifað ári fyrr, eða 1845, þar sem ráðsettur maður, séra Þor- steinn Pálsson, skrifar Jóni Sig- urðssyni um álit sveitunga sinna í S-Þingeyjarsýslu á Jóni. Ég sagði yður eitthvað dálítið um ást þá sem þér hefðuð þegar áunnið yður hjá norðlingunum hérna, en nú segi eg yður aftur að ekki hefir sú ást minnkað síðan Alþingistíðindin komu. Mér hefir nærri því leiðst að segja nú þess- um nú hinum frá yður svo ná- kvæmlega sem því hvað hand- eða fótstór þér séuð .. 3 Þórður Jónasson, háyfirdómari, var stundum tekinn í misgripum fyrir Jón Sigurðsson, líklega vegna þess að þeir notuðu áþekka hatta. í bréfi sem Þórður skrifar Jóni 1848 segir hann að þegar ókunnugir fara mannavillt gefi þeir þessa umsögn. Hann er sálin Alþingis, sem án hans væri hálfdautt. Þeir hneigja sig fyrir mér og segja mér margt fallegt, sem ég kæri mig ekki um að segja þér.4 Þessi dæmi sem hér hafa verið tilfærð og önnur af sama toga er að finna í einkabréfum manna víðs- vegar af landinu. Einkabréf eru mik- ilsverðar heimildir en engan veginn án annmarka. Um líf og starf manna - einkum stjórnmálamanna - á síð- ustu öld eru einkabréf þó iðulega aðalheimildirnar. Blaðakostur og öll útgáfustarfsemi var með næsta fá- breyttu sniði. En samtíð Jóns Sig- urðssonar gerði óvenju vel við hann og skilur eftir sig fjölbreyttari heim- 56 SAGNIR
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116

x

Sagnir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.