Sagnir - 01.04.1985, Side 58

Sagnir - 01.04.1985, Side 58
ÁSTMÖGUR ÞJÓÐARINNAR? Vorskipin 1841 fluttu til landsins tímarit. Prentaö var þaö í Kaupmannahöfn og með dönskum skipum kom þaö yfir hafið. Fáir íslendingar vissu af þessari sendingu. Landsmenn sinntu sínu daglega amstri og hafa ekki tekið eftir neinu sérstöku ööru en nýrri árstíö. Veturinn lá aö baki og meö honum baðstofuvinnan þar sem fólk sat í hnapp, í óupplýstum og óvistlegum kytrum, dofiö og dáðlaust. Tíminn var mældur í árstíöum sem endurtóku sig með slævandi takti. Vorið meö nýmeti á borðum og von um aö þrauka annan vetur var einungis fjörkippur sem treindi líftóruna í þjóö sem hafði ekki trú á eigin framtíð. Sá sem stóö fyrir sendingunni voriö 1841 átti sér framtíðarsýn. Hann var sannfærður um aö breyt- ingar væru í nánd og því til staðfest- ingar hóf hann útgáfu á tímariti sem skyldi fjalla um stjórnmál og bætta landshagi. Jón Sigurösson hét maðurinn og var próflaus prests- sonur aö vestan. Tímaritinu hafði hann valið nafnið Ný Félagsrit. Þeg- ar þau koma út stendur Jón á þrí- tugu og hefur undangengin sjö ár unniö hljóðlát fræðimannsstörf við handritarannsóknir í skjala- söfnum Kaupmannahafnar og aflað sér dæmafárrar þekkingar á sögu landsins, högum þess og atvinnuvegum. Hann er án efa lærðasti stjórnmálamaður ís- lands.1 „Þau elska ég mest bóka“ Jón Sigurðsson nýtti sér til fulls þá afburða þekkingu á sögu lands og þjóðar sem hann haf'ði aflað sér með störfum sínum í Kaupmanna- höfn. Skrif hans í Félagsritin skír- skotuðu hvort tveggja til íslenskrar sögu og þeirra nýju stjórnmálahug- mynda sem gagntóku hugi mennta- manna í Evrópu. En Jón hefur þekkt sitt heimafólk og slær einnig á strengi búmannshjartans með rit- gerðum um verslunarmál og önnur hagnýt efni. Fleira þurfti þó að koma til en tímaritsútgáfa ef lognmollan átti að víkja. Endurreisn Alþingis 1845 átti vafalaust drýgstan þátt í því að maður eins og Jón Sigurðsson fékk hljómgrunn hjá þjóð sinni. Vissu- lega var þingið valdlítið og kom að- eins saman á tveggja ára fresti. En með því var komin inn í landið stofn- un þar sem kjörnir þingmenn komu saman og ræddu landsins gagn og nauðsynjar. Það má líta á hið end- urreista Alþingi sem málstofu þar sem fulltrúar hvaðanæva af landinu hittust og töluðu um landið og þjóð- ina í einni heild. Hér skiptir ekki máli þótt hrepparígur og ágreiningur milli landshluta hafi sett sinn svip á þing- störfin. Heldur hitt að í hugum flestra íslendinga sem á annað borð leiddu hugann að Alþingi þá var það sameiningartákn með sterkri skír- skotun til glæstrar fortíðar og von um betri framtíð. Frá öndverðu var Jón Sigurðsson í forystu á Alþingi. Það þýddi þó ekki að hann yrði sjálfkrafa sá maður sem þjóðin leit á sem leiðtoga sinn. Útgáfa Félagsritanna hefur hér haft sitt að segja. En nú var það ekki próflaus fræðimaður í Höfn sem reit þau heldur framámaður á Alþingi og á tíðum sjálfur Alþingisforsetinn. Gömul Félagsrit hafa verið tekin upp úr kistubotninum og lesin með endurvöktum áhuga og eftirvænting beðið nýrra árganga. Skemmtilegur vitnisburður er til um almúgamann sem fékk vitrun sína úr Félagsritun- um: Ég hef verið gefinn fyrir að lesa bækur en biblían og íslendinga- sögur vóru þær einu sem ég hafði, allt þangað til blessuð Fé- lagsritin yðar komu sem ég hef keypt árliga. Síðan ég fór að lesa þau þá hefir hugur minn snúist í allt annað horf en hann áður var. Þau elska ég mest allra bóka sem ég þekki, þeim á ég að þakka dá- lítinn áhuga sem kominn er í mig til að hugsa um hag fósturjarðar- innar.2 Þessi ákafi ungs alþýðumanns kann að þykja of barnslega einlæg- ur til að geta verið marktækt dæmi um viðhorf almennings. En annað bréf er til, skrifað ári fyrr, eða 1845, þar sem ráðsettur maður, séra Þor- steinn Pálsson, skrifar Jóni Sig- urðssyni um álit sveitunga sinna í S-Þingeyjarsýslu á Jóni. Ég sagði yður eitthvað dálítið um ást þá sem þér hefðuð þegar áunnið yður hjá norðlingunum hérna, en nú segi eg yður aftur að ekki hefir sú ást minnkað síðan Alþingistíðindin komu. Mér hefir nærri því leiðst að segja nú þess- um nú hinum frá yður svo ná- kvæmlega sem því hvað hand- eða fótstór þér séuð .. 3 Þórður Jónasson, háyfirdómari, var stundum tekinn í misgripum fyrir Jón Sigurðsson, líklega vegna þess að þeir notuðu áþekka hatta. í bréfi sem Þórður skrifar Jóni 1848 segir hann að þegar ókunnugir fara mannavillt gefi þeir þessa umsögn. Hann er sálin Alþingis, sem án hans væri hálfdautt. Þeir hneigja sig fyrir mér og segja mér margt fallegt, sem ég kæri mig ekki um að segja þér.4 Þessi dæmi sem hér hafa verið tilfærð og önnur af sama toga er að finna í einkabréfum manna víðs- vegar af landinu. Einkabréf eru mik- ilsverðar heimildir en engan veginn án annmarka. Um líf og starf manna - einkum stjórnmálamanna - á síð- ustu öld eru einkabréf þó iðulega aðalheimildirnar. Blaðakostur og öll útgáfustarfsemi var með næsta fá- breyttu sniði. En samtíð Jóns Sig- urðssonar gerði óvenju vel við hann og skilur eftir sig fjölbreyttari heim- 56 SAGNIR
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116

x

Sagnir

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.