Sagnir - 01.04.1985, Blaðsíða 85

MENNTUN - FORSENDA FRAMFARA OG FRELSIS
Læröi skólinn í Reykjavík. Einnig nefndur Latínuskólinn og nú Menntaskólinn íReykjavik. Hann var reistur 1844-1845 og
vígöur 1. október 1846.
13. öld og áfram átti menntun ís-
lendinga aö hafa hrakað enda land-
iö verið ofurselt „þrældómsoki Nor-
vegskonúnga“. Þegar verslunar-
frelsiö lagöist af keyrði um þverbak.
Þá hættu flestir íslendingar aö
nema þýska og enska tungu.5
Nú átti að snúa blaðinu viö. Jón
vildi setja á fót skóla til aö mennta
íslendinga á ný. Þeir skyldu efla
landsmenn til dáöa; fá þá til aö sigr-
ast á hindrunum meö afli auös og
kunnáttu. Menntunin gæti því oröiö
tæki til aö endurheimta fornt frelsi
og sjálfstæöi íslendinga. Hún gæti
kveikt andlegt Ijós og afl hjá hverjum
og einum, en slíkt væri forsenda
allra umbóta. Þær þjóöirsem kynnu
vel til verka, líkamlegra sem and-
legra, gætu staöiö á eigin fótum. Aö
halda þekkingunni viö og miðla
henni á milli kynslóða væri undir-
staöa allra framfara hjá mannkyn-
inu. Jón taldi að yrði menntun ís-
lendinga ekki aukin væri þeim voö-
inn vís.6
Skólar
að erlendri fyrirmynd
... þaö hefir víst líka veriö þörf á,
og væri víða, guö hjálpi mér! aö fá
krökkunum nokkra tilsögn, sem
eru margforskrúfuð og rángskrúf-
uð framaneptir allri æfi, og þaö er
vonanda aö dæmi þitt veröi
nokkrum til upphvatníngar.7
Þetta skrifaöi Jón Sigurðsson í bréfi
til vinar síns snemma árs 1842.
Hann er aö þakka honum (Páli Mel-
steð) fyrir stofnun barnaskóla. Jón
hafði áhyggjur af barnafræðslu í
bæjum og sjávarplássum. Hann
taldi aö bæöi skorti þar bóklega og
verklega kennslu. Um börn í þéttbýli
haföi Jón þetta aö segja:
Það er sorglegt að sjá, hvernig
börn á þessum stööum liggja eins
og dýr upp viö bæjarvegginn all-
an daginn, eöa velta sér um bæj-
arhlaðið, og venjast á þaö sem
þörn, aö gjöra ekkert og læra
ekkert.. 8
Ekki er svo aö skilja að Jón hafi
verið mótfallinn þéttbýlis- og borg-
armyndun á íslandi. Aftur á móti
taldi hann aö uþþeldisskylirði væru
mun betri í sveitum en á þéttbýlis-
stööum. Einkum óx Jóni í augum
sollur bæjarlífsins, sem hann taldi
hafa spillandi áhrif á ungmenn-
in.
Jón Sigurðsson vildi stofna
barnaskóla í þéttbýli og hann var
hlynntur menntun í þágu atvinnu-
veganna. Fyrirmyndina varaö finna
í Prússlandi. Þarvoru þrjártegundir
skóla, hver þeirra ætlaður ákveöinni
stétt. Alþýðan var í almúgaskólum,
þorgarar í borgaraskólum og í lærö-
um skólum sátu þeir er hugðust
leggja stund á embættis- eöa vís-
indastörf. í samræmi viö þetta
skólakerfi kom Jón meö tillögur um
íslenska skóla. Hann skipti íslend-
ingum í þrjá meginflokka: almúga,
borgara og embættis- og vísinda-
menn. Hver hóþur átti aö fá mennt-
un viö sitt hæfi, en saman myndu
SAGNIR 83