Sagnir - 01.04.1985, Blaðsíða 99

Sagnir - 01.04.1985, Blaðsíða 99
ÞINGRÆÐI OG RÁÐHERRAÁBYRGÐ Lýöur Björnsson samdi kennsluleiðbeiningar viö kennslubók sína, Jón Sig- urðsson og sjálfstæöisbaráttan. Þar ruglar hann saman hugtökunum þingrædi, þingbundin konungsstjórn og ráöherraábyrgö. Þingræðisreglan er ein af höfuö- reglum íslenskrar stjórnskipunar. Þegar þetta er haft í huga er skrítið að hugsa til þess að hún er ekki lögfest berum orðum í stjórnar- skránni. Hún er byggð á venju sem reyndar á stoð í stjórnarskránni, einkum ákvæðinu um að ísland sé lýðveldi með þingbundinni stjórn. Hugtakið þingbundin stjórn samsvarar því sem í grannmálun- um er kallað „konstitutionelt mon- arki“. Bókstaflega þýðir það að konungsvaldið er takmarkað af þjóðþingi með stjórnskipunarlög- um. í reyndinni er framkvæmda- valdinu, ríkisstjórninni, takmörk sett því núorðið hafa konungar ná- grannalandanna lítil völd. Með þingbundinni stjórn er því átt við að auk þess sem þingið setur lög og hefur vald til að stjórna fjármálum ríkisins ræður það einnig miklu „um landstjórn og stjórnarstefnu1'10. Aft- ur á móti er ekki víst að fylgt sé þeirri reglu að ríkisstjórn eða einstakir ráðherrar þurfi að njóta trausts eða hlutleysis meirihluta þingsins í ríkj- um með þingbundinni stjórn. Ef það er gert er þingræði viðurkennt. Ymiskonar ábyrgð Þriðja hugtakið, ráðherraábyrgð, blandast inn í umræðuna og ruglar fólk í ríminu. Við hvað er átt með ábyrgö ráöherra? Svarið er að í meginatriðum er um tvennt að ræða: lagalega ábyrgð ráðherra og stjórnmálalega ábyrgð.11 Með lagalegri ábyrgö er átt viö refsi- og bótaábyrgð ráðherra vegna embættisverka. Ráðherrar eru æðstu handhafar fram- kvæmdavaldsins og þeir bera ábyrgð á öllum stjórnarfram- kvæmdum. Samkvæmt íslensku stjórnarskránni getur Alþingi kært ráðherra fyrir embættisrekstur þeirra og dæmir svokallaður lands- dómur í slíkum málum. Slíkt hefur reyndar aldrei gerst enn. Sérstök lög eru um ráðherraábyrgð. Þau eiga við um embættisbrot ráðherra en ekki annað refsivert athæfi, sem ráðherrar kynnu að verða sekir um, svo sem líkamsárásir og ærumeið- ingar, því almenn hegningarlög ná til ráðherra eins og annarra þjóðfé- lagsþegna. Það varðar ráðherrann td. ábyrgð ef hann leitar ekki sam- þykkis Alþingis þegar skylt er sam- kvæmt stjórnarskránni, lætur farast fyrir að útvega undirskrift forseta undir ályktun, tilskipun eða erindi þar sem hún er lögmælt eða ef hann stofnar heill ríkisins í fyrirsjáanlega hættu með framkvæmdum sínum eða aðgerðaleysi. Stjórnmálalega ábyrgöin er nokkuð annars eðlis en sú lagalega. Hún er engum lagareglum háð. Það má hugsa sér að hún skiptist í nokkra þætti. í fyrsta lagi er ríkis- stjórn ábyrg gagnvart kjósendum því í lýðræðisríkjum verða ráðherrar að leggja embættisverk sín og stjórnarstefnu undir dóm kjósenda við almennar kosningar. Jafnvel JÓN SIGURÐSSON OG SJÁLFSTÆÐISBARÁTTAN KENNSLULEIÐBEININGAR SAGNIR 97
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116

x

Sagnir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.