Sagnir - 01.06.1994, Blaðsíða 49

hólmsvistar fýrir launverslun við Englend-
inga í Dýrafirði. Það er kaldhæðnislegt að
einn af dómurunum í málinu var Páll
Torfason sem áður hafði þurft að þola dóm
fyrir sömu sakir. Enda ákvað alþingi að sök-
um stórþrengjandi fátæktar og fjölskyldu,
bæði þessara og annarra fátækra landsinn-
byggjara, innstilhst þetta fyrrtéða efhi með
stærstu undirgefni til hans kóngl. majest.
alfranáðugustu mildi og meðaumkvunar,
bæði yfir þessari og annarri stórt aðþrengj-
andi nauðsyn hans kóngl. majest. aUra und-
irdánugustu fatækustu undirsáta.155
Það kveður við annan tón í þessu bréfi
en þeim sem rituð vom um launverslunina
fyrr á öldinni. Islendingar höfðu fyrir löngu
gefið upp aUa von um að konungurinn
myndi leyfa þeim að kaupa sér lifsnauð-
synjar frá öðrum en hinum lögbundnu
kaupmönnum. Núna fóm þeir einungis
fram á að hann sýndi þeim mildi.
Sautjánda öldin dó drottni sínum og
með henni hurfú Islandsreisur enskra
manna. Atjánda öldin var ekki „ensk öld“ í
sögu Islendinga og hún hófst ekki með
neinum glæsibrag fyrir þá fáeinu ensku
fiskimenn sem enn veiddu við Island. Arið
1701 er þess getið að
„kaupskipið á Vopna-
firði brotnaði, en fólk-
ið sigldi með engelskri
duggu, sem það hafði
tekið.“15<’ Ensku fiski-
mennimir gám ekki
lengur varið sig gegn
dönskum kaupmönnum. Lokaorðin koma
svo frá Eyrarannál þegar hann greinir frá
siglingu við Island árið 1702: „Komu dönsk
kaupfor í allar hafnir kringum landið; einn-
inn komu og hollenzkir fiskarar og franskir
og spanskir hvalamenn, en engir engelskir
duggarar.“1:>7 Hundrað ámm eftir upphaf
einokunar á Islandi voru Danir loksins
lausir við sinn forna keppinaut af Islands-
miðum.
Sverrir Jakobsson. Fæddur 1970.
B.A.- próf í sagnfræði frá HI
1993. Leggur stund á doktorsnám
í miðaldasögu við háskólann í
Leeds.
Tilvísanir:
1 Björn Þorsteinsson: „Islandsverslun Englendinga á fyrri hluta 16. ald-
ar.“ Skímir CXXIV. ár. Reykjavík 1950, s. 83-112 (101-103).
2 Sjá þó Mitchell, A.R.: „The European Fisheries in Early Modern
History.“ The Cambridge Economic History of Europe V. E.E. Rich og
C.H. Wilson ritstýrðu. Cambridge-London-New York-Melbourne
1977, s. 133-184(164): „By the beginning of the seventeenth century
Yarmouth was setting out 120 ships, and at the zenith of the English
cod fisheries in the 1630s about 200 ships, or half the English total“
(leturbr. mín) Hlutur borgarinnar af fiskveiðum Englendinga var því
umtalsverður.
3 Mitchell, A. R.: „The European Fisheries in Early Modern History.“
The Cambridge Economic History of Europe V The Economic Organization
of Early Modern Europc. Cambridge-London-New York-Melbourne
1977, s. 133-184(145-146).
4 Acta comitiorum generalium Islatxdiœ. Alþingisbækur Islands. IV (1606-
1619). Reykjavík 1920-1924, s. 210.
5 Acta comitorum generalium, s. 275.
6 JónJ. Aðils: Einokunarverzlun Dana á Islandi 1602 — 1787. Reykiavík
1919, s. 578.
7 Lovsamlingfor Island, indeholdende udvalg af de vigtigeste ældre og nyerc lo-
vc og anordninger, resolutioner, instructioner og rcglementer, althingsdomme og
vedtægter, collegial-breve, fundatscr og gavebreve samt andre aktstykker, til op-
lysning om Islands retsforhold og administration i ældre og nyere tider. Förste
bind 1096-1720. Jón Sigurðsson og Oddgeir Stephensen gáfu út.
Kaupmannahöfn 1853, s. 186.
8 Skarðsárannáll. Annales Islandici. Postcriorum Sæculorum. Annálar 1400-
1800. I. bindi. Reykjavík 1922-1927, s. 214. Sbr. Vatnsfjarðarannáll
yngri. Annales Islandici. Postcriorum Sæculorutn. Annálar 1400-1800. III.
bindi. Reykjavík 1933-1938, s. 102. Jón Espólín: íslands árbækur i sögu-
formi. VI. deild. Kaupmannahöfn 1827, s. 11-12.
9 Vatnsfjarðarannáll. Annálar III, s. 57, 102.
10 Jón J. Aðils, Einokunarverslun Dana, s. 578.
11 Lovsamling for Island, s. 215.
12 JónJ. Aðils, Einokunarverslun Dana, s. 579-580.
13 Skarðsárannáll. Annálar I, 237. Sbr. Jón Espólín, Islands Arbækur, s. 63.
14 Jón Espólín: íslands Árbækur VI, s. 20.
15 Sauðlauksdalsannáll. Annales Islandici. Posteriorum Sæculorum. Annálar
1400-1800. VI. bindi. Reykjavík 1987, s. 389.
16 Skarðsárannáll. Annálar I, s. 247.
17 Jón Espólín: Islands Arbækur VI, s. 60.
18 Jón J. Aðils, Einokunarverslun Dana, s. 591.
19 Acta comitiorum generalium Islandiæ. Alþingisbækur Islands. V (1620-
1639). Reykjavík 1922, 1925-1932, s. 295-297.
20 Jón J. Aðils, Einokunarverslun Dana, s. 581.
21 Skarðsárannáll. Annálar I, s. 247.
22 Alþingisbækur V, s. 515-516.
23 Vatnsfjarðarannáll yngri. Annálar III, 115.
24 Fitjaannáll. Annalcs Islandici. Posteriorum Sæculorum. Annálar 1400-
1800. II. bitidi. Reykjavík 1927-1932, s. 140.
25 Acta comitiorum generalium Islandiæ. Alþingisbækur Islands. VI. (1640-
1662). Reykjavík 1933-1940, s. 152-153.
26 Annálar I, s. 287, sbr. Annálar I, s. 333.
27 Vatnsfjarðarannáll yngri. Annálar III, s. 123.
28 Vatnsfjarðarannáll elsti. Annálar III, s. 71. Vatnsfjarðarannáll yngri.
Annálar III,s. 125.
29 Vatnsfjarðarannáll yngri. Annálar III, s. 130. Sbr. Seiluannáll. Annálar
I, s. 303. Vatnsfjarðarannáll elsti. Annálar III, s. 78.
30 Vatnsfjarðarannáll yngri. Annálar III, s. 130.
31 Alþingisbækur VI, s. 442.
32 JónJ. Aðils, Einokunarverslun Dana, s. 587-590.
33 Jón Espólín: Islands árbækur í söguformi. VII. deild. Kaupmannahöfn
1828, s. 45.
34 Sama rit, s. 45-46.
35 Jón J. Aðils, Einokunarverlsun Dana, s. 592
36 Alþingisbækur VI, s. 86-87.
37 Vallholtsannáll. Annálar I, s. 363.
38 Alþingisbækur VI, s. 285.
39 Jón Espólín: Islands árbækur VII, s. 29, 45. Fitjaannáll. Annálar II, s.
209. Vatnsfjarðarannáll yngri. Annálar III, s. 142.
40 Þetta á sennilega að vera Bjarni Hallgrímsson.
41 Jón Espólín: Islands árbækur VII, s. 45.
42 Jón J. Aðils, Einokunarverslun Dana, s. 592.
43 Jón Espólín: Islands árbækur VII, s. 45.
44 Acta comitiorum generalium Islandiæ. Alþingisbækur Islands. III. (1595-
1605). Reykjavík 1917-1918, s. 359-360.
45 Alþingisbækur IV, s. 68-69. Jón Espólín: Islands árbækur í söguformi. V
deild. Kaupmannahöfn 1826, s. 119-120.
46 Sauðlauksdalsannáll. Annálar VI, 387. Jón Espólín: Islands árbækur V,
s. 132-133.
47 Tyrkjaránið á íslandi 1627. Sögufélag gaf út. Reykjavík 1906-1909
(Sögurit IV.), s. 34.
48 Annales Islandici. Posteriorum Sæculorum. Annálar 1400-1800. V bindi.
Reykjavík 1955-1988, s. 523. Sbr. Annales Islandici. Posteriorum Sæcu-
lorum. Annálar 1400-1800. IV bindi. Reykjavík 1940-1948, s. 247-
248.
49 Sjávarborgarannáll. Annálar IV, s. 248.
50 Vatnsfjarðarannáll yngri. Annálar III, s. 193.
51 Jón Espólín: Islands árbækur V, s. 135-136.
SAGNIR 47