Sagnir - 01.06.1994, Blaðsíða 58

Sagnir - 01.06.1994, Blaðsíða 58
Hannes Hólmsteinn Gissurarson Karlmennska orðsins í manndóm verksins egar öllu er á botninn hvolft, lit- ið til annarra landa og aftur í ald- ir, verður ekki annað sagt en vel hafi tekist til á Islandi á tuttugustu öld. Þótt skuldasöfnun sé meiri en góðu hófi gegni, stefnum við ekki óðfluga í þjóðar- gjaldþrot, eins og tvær þjóðir með svip- uð skilyrði frá náttúrunnar hendi hafa fengið að reyna, ibúar Nýfundnalands annars vegar og Færeyingar hins vegar. Verstu vágestir tuttugustu aldar hafa líka farið hjá garði: A sömu öld og íbúar Lúxemborgar, - annars ríkis, þar sem hlutföll eru svipuð og á Islandi, — þurftu að þola Þjóðverjum innrás og harð- neskjulega yfirstjórn og íbúar Eistlands, Lettlands og Litháens urðu fýrir barðinu á Kremlverjum, höfum við tryggt varn- arhagsmuni okkar og greið viðskipti með samningum við Bandaríkjamenn og Breta. Bandaríkjamenn hafa komið miklu betur fram við okkur en við ýmsar aðrar þjóðir á nálægum slóðum , eins og Panama, Púertó Rikó og Kúbu, þótt á móti rnegi segja, að við höfum haldið betur á okkar málum en íbúar þessara landa. Bretar hafa líka komið miklu bet- ur fram við okkur en þeir gerðu við Ira. Þegar síðustu bresku togararnir sigldu út úr íslenskri fiskveiðilögsögu 1. desember 1976, áttum við ekki að hrósa sigri, held- ur hrósa góðum granna, svipað og við gerðum gagnvart Dönum, er þeir skil- uðu okkur handritunum íslensku árið 1971. Við höfum náð góðurn árangri i þeim skilningi, að hann er betri en margra, jafnvel flestra, annarra smáþjóða. Það er síðan laukrétt, að þessi góði árangur er ekki að öllu leyti okkur sjálfum að þakka, heldur einskær heppni. Við Is- lendingar búum í landi, sem Bretar og Bandaríkjamenn sjá sér af hernaðarlegum ástæðum hag í að halda góðu sambandi við, og við höfum aðgang að auðlindum, sem ekki þarf að beita þessar þjóðir for- tölunt til að kaupa. Eg get orðað niður- stöðu mína svo: Okkur Islendingum hef- ur mistekist margt, en okkur hefur ekki mistekist eins margt og ýmsum öðrum sambærilegum þjóðum. Hér hefur eng- inn látist í götuóeirðum eða öðrum stjórnmálaátökum, og hefur þó breyting- in úr forneskjulegu bændaveldi í nútíma- legt útgerðar- og viðskiptaskipulag verið miklu skyndilegri hér en víðast annars staðar á byggðu bóli. Og nú búa Islend- ingar við skynsamlegra og hyggilegra fýr- irkomulag fiskveiða - kerfi hinna varan- legu, framseljanlegu veiðiheimilda, kvótakerfið — en aðrar fiskveiðiþjóðir. Sjálfsánægjan er hins vegar hættuleg. Hæfileg togstreita, díalektísk spenna, þarf að vera til á milli ánægju og óánægju í þjóðarsálinni, á milli heilbrigðs stolts vegna unninna afreka annars vegar og óþreyju til umbóta hins vegar. Okkur á að verða tíðrætt urn það, sem rniður fer, til þess að við getum einbeitt okkur að umbótum. Hvað getum við einkunt betrumbætt hér á landi í ljósi reynslu síðustu fimmtíu ára? Þá er þess að geta, að Islendingar eru á valdi rangrar söguskoðunar. I þúsund ár gat þetta land aðeins framfleytt um 50 þúsund einstaklingum; um aldamótin síðustu voru Islendingar ein fátækasta þjóð í Norðurálfunni; hér voru varia aðr- ir vegir en troðningar; dýrara var að flytja vörur á milli tveggja sveita en til Kaup- mannahafnar; togaraútgerð hafði mis- heppnast; örfá steinhús og öll köld stóðu í landinu, en að öðru leyti hnipruðu torfbæirnir sig upp að fjallshlíðum í hljóðlátri uppgjöf fýrir óblíðri náttúru. Og Islendingar brugðust við eins og ný- frjálsar þjóðir í suðri gera á okkar dög- um: Þeir kenndu öðrum um. Það var Dönum að kenna eða óblíðum náttúru- öflum, sögðu íslenskir fræðimenn, hvert hlutskipti þjóðarinnar hafði orðið. Is- lendingar, sem voru ef til vill um þriðj- ungur (eða, sem líklegra er, um fjórð- ungur) Norðmanna fýrir þúsund árum, voru nú einn tuttugasti hluti þeirra. En hlutskipti okkar var ekki nema að nokkru leyti Dönurn að kenna. Einok- unarverslunin danska var í raun ekki til- raun Dana til að kúga Islendinga, heldur tilraun hinna þröngsýnu, íslensku stór- bænda, presta og sýslumanna til þess að fella allt þjóðlífið í fastar skorður, koma í veg fýrir framþróun, breytingar, grósku, tilraunir. Þegar að er gáð, var tilgangur einokunarverslunarinnar og ýmissa laga, sem framfýlgt var á sama tíma, tvíþættur, að koma í veg fýrir þéttbýlismyndun og að flytja fé frá sjávarútvegi til landbúnað- ar. Bændur vildu ekki sjávarþorp, því að þangað hefði fátækt fólk flykkst og þeir ekki getað notað það sem vinnufólk. Og með opinberum verðlagsskránr var verð á sjávarafurðum keyrt niður, en verð á landbúnaðarafurðum upp. Einokunar- verslunin danska var með öðrum orðum innheimtustofnun fýrir auðlindaskatt. A sama hátt og hrokafullir menntamenn í Háskóla Islands vilja á okkar dögum inn- heimta auðlindaskatt af sjávarútveginum í því skyni að hækka fjárveitingar til skóla- mála (það er: til sin sjálffa) vildu hroka- fullir stórbændur á sautjándu og átjándu öld innheimta auðlindaskatt af sjávarút- veginum í því skyni að bæta kjör sjálfra sín. Munurinn var sá, að bændunum tókst þetta, en menntamönnunum mun mistakast ætlun sin. Hvenær tók að birta? Það var ekki, þegar mælskumenn og skáld tóku að 56 SAGNIR
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100

x

Sagnir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.