Sagnir - 01.06.1994, Blaðsíða 35

Betra þótti að blóð kœmifyrir blóð en að bera í frœndur sítia sjóði.
að fá Þorstein dæmdan á skóggang og
fylgja því síðan ekki eftir með hefnd
minnkaði enn virðingu hans.
Húskarlar Bjarna ásaka hann einnig
um hugleysi en því hlaut að fylgja mikil
óvirðing í þessum heimi karlmennsku og
hugrekkis. Oftar en ekki eru ásakanir um
hugleysi tengdar kvenlegum eiginleikum
þvi konur féllu ekki undir hina almennu
heiðursímynd. Var því gengið mjög
nærri heiðri karlmanna væru þeim lagðir
kvenlegir kostir. Því var ávæningur um
ergi eða kvenlega hegðun eitt hið sví-
virðilegasta sem hægt var að ásaka menn
urn. I Ljósvetningasögu eru uppi efa-
semdir um karlmennsku Guðmundar
rika sem verða til þess að Guðmundur
gengur milli bols og höfuðs á upphafs-
manni slúðursins. Með því slær hann
tvær flugur í einu höggi, sannar karl-
mennsku sína með hefnd og lokar fyrir
uppsprettu slúðursins.23 Þess háttar ásak-
anir fá einnig Þorstein til að taka vopn
sín og hefna eftir fund við föður sinn.2í’
Enda telur faðir hans illilega vegið að
heiðri sínum að eiga svo friðsaman son.
Oviðeigandi hegðun fjölskyldumeðlims,
nvort sem var ósæmileg hegðun konu
eða skortur á hugrekki karlmanns, kast-
aði rýrð á heiður allrar fjölskyldunnar.27
Oll sú hegðun sem gat dregið úr
miynd karlmanna og kvenna gat leitt til
beinnar heiðursskerðingar. Það var því
stöðug vinna að halda áliti sínu. Menn
urðu sífellt að gæta sín að gera ekki mis-
tök sem gætu orðið þess valdandi að þeir
glötuðu heiðri sínum. Samfélagið fylgdist
stöðugt með og mat þess skipti miklu
máli, sérstaklega fyrir goða sem voru of-
arlega í virðingarstiganum.
Einstaklingurinn í augum
samfélagsins
Heiður var ekki einungis bundinn af því
hvernig einstaklingurinn sjálfur leit á sig
heldur ákvarðaðist hann að miklu leyti af
mati samfélagsins. Samfélagið skipaði
mönnum i virðingarstigann eftir fram-
ferði þeirra. Mat þess skipti því öllu máli
í þjóðfélagi þar sem heiður var keppikefli
hvers og eins. Asókn í heiður varð því að
fylgja þeim reglum sem samfélagið setti
um „rétta“ hegðun. Þessi hegðun eða
framferði varð einnig að vera eftirtektar-
vert og sýnilegt almenningi svo að hann
gæti rætt það og dæmt.2íi
Ein árangursríkasta aðferðin við að
öðlast heiður var í gegnum blóðhefnd,
hvort sem hún endaði með sátt eða
vígi.29 En hefndir urðu þá að vera þannig
að þær hefðu áhrif á aðra, bæði þá sem
áttu þar þátt og ekki síst þá sem ekki
tengdust málinu. Taka þurfti sífellt tillit
til samfélagsins, því það sá um að dæma
framgang hefndar og hver það væri sem
efldi eða skerti heiður sinn.3"
Öll stjórnmálabarátta snerist í raun um
heiður, því að honum fylgdu völd og yfir-
ráð.31 Þetta átti sérstaklega við um goða
sem sífellt voru að reyna að auka áhrif sín
og völd. Þeim mun fleiri þingmenn sem
fylgdu goðanunr að málum, því meira
var vald hans. Þingmannalaus goði var
nánast valdalaus. Goði sem sýnt hafði
karlmennsku og hlotið sæmd af blóð-
hefndarmálum sínum var líklegur til að
eiga gott þingmannafylgi. Þingmenn
urðu að geta treyst því að þeim væri
styrkur af vernd goðans ef þeir þyrftu á
honum að halda í deilum sínum. Goðinn
varð að sýna franr á hæfni sína á eftirtekt-
arverðan hátt, hvort sem væri í gestrisni
og gjafmildi til að afla sér öflugra vina
eða hugrekki og ekki síst með því að
rækja hefndarskylduna. Einnig voru þeir
goðar mikils metnir sem slungnir voru í
því að setja niður deilur og koma á sátt-
unr nreðal andstæðinga.32 Goði varð því
Gestrisni og gjafmildi skiptu miklu máli í þessum heimi karlmennskunnar.
SAGNIR 33