Sagnir - 01.06.1994, Blaðsíða 54

Þingvellir i rigningarsuddanmn 17. júní 1944
fræði lýðræðisþjóðfélaga hafi þjóðin
upphaflega verið hálfgerð aukaafurð, eða
fyrst og fremst hentugur rammi fyrir full-
veldi einstaklinga. Flestum hefur gleymst
að sú staðreynd að franska þjóðin var val-
in sem uppspretta fullveldisins í byrjun,
en ekki íbúar hvers liéraðs íýrir sig, eða
íbúar Evrópu allrar, á í sjálfu sér engar
rökrænar skýringar, heldur studdist ein-
ungis við aðstædur þess tíma sem full-
veldið var fært þegnununt. I raun væri á
margan hátt skynsamlegast og réttlátast
að heimurinn allur lyti sömu lögum og
sömu rikisstjórn, enda hefur komið í ljós
að skipting í þjóðríki hefur skapað ótelj-
andi vandamál í alþjóðasamskiptum. Slíkt
finnst mönnum erfitt að ímynda sér i dag
og það var auðvitað óhugsandi á 18. öld
þegar samgöngur voru mun vanþróaðri
en á ofanverðri 20. öld. hví létu menn
sér nægja að takmarka þann hóp sem átti
fullveldið í sameiningu við sæmilega við-
ráðanlega stærð, sem mótaðist oftast af
þeirri ríkjaskipan sem þjóðríkin erfðu frá
einveldunum gömlu.
Nú á tímum er ástandið allt annað. A
tímum greiðra flugsamgangna, fjarskipta,
faxtækja, sjónvarps, tölvuneta, o.s.frv.,
eru landamæri þjóðríkjanna löngu hætt
að hafa sömu efnahagslega þýðingu og
áður - i ýmsum tilvikum er óskorað full-
veldi þjóða yfir afmörkuðum landsvæð-
unr meira að segja stórhættulegt, ekki síst
þegar kemur að vandamálum sem virða
engin landamæri, s.s. mengun og meng-
unarvörnum. En samt sem áður óttast
þegnar flestra þjóðríkja afsal fullveldis
eins og pestina og geta ekki hugsað sér
annað form á fullveldinu en þjóðina sem
þeir tilheyra nú. Fyrir þeim er þjóðin
ekki lengur sögulegt fyrirbæri, heldur
hluti af mannlegri náttúru sem enginn
getur afneitað.
Að rnínu rnati liggja fýrir þessu tvær
ástæður fyrst og fremst. Annars vegar
þjónar þjóðin mjög mikilvægu hlutverki
í nútímasamfélagi sem sameiningartákn,
eða grunnur samkenndar, og hefur þann-
ig að hluta til leyst af hólmi stofnanir eins
og kirkju og fjölskyldu.7 A þennan hátt
hefur nútíma þjóðríkið unnið gegn því
ójafnvægi sem myndast hefur á milli
skynjunar okkar sem einstaklinga og
hópvera upp á síðkastið, segir þýski fé-
lagsfræðingurinn Norbert Elias, þannig
að nú á tímum telja margir að þjóðríkið
sé jafn sjálfsagður þáttur í tilveru manna
og fjölskyldan var áður.8 Að hluta til er
hér um eðlislæg viðbrögð að ræða, vegna
þess að mannskepnan virðist alla tíð hafa
52 SAGNIR