Sagnir - 01.06.1996, Blaðsíða 23

Sagnir - 01.06.1996, Blaðsíða 23
B LQ R ABQ66LA R .0(3. .Q LN B.Q.e ABÖ R.N 21. [Gunnar M. Magnúss]: „íslenskar hermannakonur." Virkið í norðri. Samtíðarsaga og tímarit um þjóðrœknismál 1:1 (1951), bls. 26-28. 22. Gunnar M. Magnúss: Vtrkið í norðri II. 2. útg., bls. 145. 23. Hrafn Jökulsson og Bjarni Guðmarsson: Astandið. Mannlíf á hernámsárum. Reykjavík 1989, bls. 187. 24. Gunnar M. Magnúss: Virkið í norðri II. 2. útg., bls. 144. - Auðkennt þar. 25. Gunnar M. Magnúss: Vtrkið í norðri II. 2. útg., bls. 145. 26. Ópr.: Ríkisútvarpið - Hljóðvarp. Eggert E>ór Bernharðsson: Skruggur. Þættir úr íslenskri samtímasögu. „Astandið". [Utvarpsþáttur]. RUV 1983. - [M.a. úr viðtali við Gunnar Karlsson prófessor í sagnfræði]. 27. Sem dæmi má nefna frægar rannsóknir frá Bandaríkjunum um 1950, sjá: Kinsey, Alfred C., Wardell B. Pomery og Clyde E. Martin: Sexual Bahaviour in the Human Male. Philadelphia 1948. - Kinsey, Alfred C., Wardell B. Pomery, Clyde E. Martin og Paul H. Gebhard: Sexual Behaviour in the Human Female. Philadelphia 1953. 28. Kristinn Kristjánsson: „Konan, draumurinn og dátinn." Tímarit Máls og menningar 45:2 (1984), bls. 208. 29. Kristinn Kristjánsson: „Konan, draumurinn og dátinn," bls. 207. 30. Dæmi um rit sem náðu mikilli útbreiðslu og hafa að geyma ýmis svæsin dæmi um hátterni kvenna er Virkið í norðri I-II sem kom fyrst út árið 1947, síðan kom fyrsta bindið aftur út árið 1959 og loks var verkið endurútgefið í heild árið 1984. - Einnig ritið Öldin okkar. Minnisverð tíðindi I93I-I950 sem var gefið út í Reykjavík árið 1975 (sjá bls. 173-174). - I kennslubók fyrir framhaldsskóla frá árinu 1992 er hins vegar reynt að rétta aðeins hlut kvenna, sbr.: Bragi Guðmundsson og Gunnar Karlsson: Uppruni nútímans. Kennslubók í íslandssögu eftir 1830. Reykjavík 1992, bls. 266-272. - Þorgerður K. Þorvaldsdóttir sagn- fræðingur ræddi m.a. umfjöllun kennslubóka um „ástandið" í grein árið 1996 og virtist ekki par hrifin, hún ritaði: Einungis hafa komið út þrjár kennslubækur sem fjalla um tímann um og eftir stríð. Heimir Þorleifsson fjallar fyrstur um hernámið í bókinni Frá einveldi til lýðveldis. I brennidepli hjá honum eru áhrif hernámsins á íslenskt efnahags- og atvinnulíf og sú flókna staða sem upp kom í utanríkismálum og þar með áhrif styrjaldarinnar á sambandsslitin við Danmörku. Heimir megnar hins vegar ekki að fjalla opinskátt um hegðun íslenskra kvenna á styrjaldarárunum. Það næsta sem hann kemst því að tala um ástandið er eftirfarandi: „Sérstæð fyrirbæri voru blaðaútgáfa Islendinga á ensku (Daily Post) og hinn svonefndi „bretaþvottur", en hann fólst í því, að íslenskar húsfreyjur tóku að sér að þvo af Bretum. Talið var, að þvottastandið yrði síst til að bæta „ástandið“.“ Þögn Heimis er skerandi og tilraun hans til að ræða hið forboðna og hið ósegjanlega undir rós er grátbrosleg. Arið 1988 komu svo út tvær bækur sem báðar gera ástandinu nokkur skil. Það er annars vegar bók Braga Guðmundssonar og Gunnars Karlssonar Uppruni nútimans og hins vegar Sjálfstœði íslendinga 3 eftir Gunnar Karlsson. Umfjöllun Gunnars í Sjálfstaði íslendinga er mjög stuttaraleg og hann notar orðið ástand hvergi í frásögninni. En snúum okkur að Uppruna nútímans. Þar er sérstakur kafli lagður undir þetta viðkvæma mál og ber hann heitið „Ástandið". Hvað umfang snertir er umfjöllun Braga og Gunnars því í góðu lagi. Eg hef hins vegar meira út á innihald kaflans að setja. Þeir gefa beinum tilvitnunum mikið rúm og þar birta þeir klausur sem einkennast af kvenfyrirlitningu og forræðishyggju þar sem lítið er gert úr vitsmunaþroska kvenna og hæfileikum þeirra til að taka ábyrgð á eigin kynlífi. Þeir birta fræga klausu Vilmundar Jónssonar landlæknis um ólifnað stúlkubarna, brot úr skýrslum lögreglu þar sem boðskapurinn er að íslenskar konur hafi verið of heimskar til að fatta að þær voru í raun að stunda vændi án þess að taka fyrir það peninga, og loks kemur klausa sem þeir félagar eyrnamerkja sem „Hin hlið málsins". Þar átti ég satt best að segja von á að rekast á nútímalegri sjónarmið, en nei ó nei. Klausan fjallaði um aumingja saklausu stúlkuna sem lét fallerast af blindri ást og var þannig misnotuð af vondum hermanni. Það sorglega við kaflann er að höfundar sjálfir virðast ekki hafa neitt við þessa gömlu túlkun að athuga. Þeir ákvarða hvaða upplýsingar lesendur fá með vali á tilvitnunum, sem þeir síðan birta nánast athugasemdalaust. Þeir segja reyndar frá því að ástandsnefndin hafi einvörðungu verið skipuð karlmönnum og að einhverjir karlar hafi hugsanlega reynt að hagnast á ástandinu með því að gerast milliliðir. Hlutur kvenna er hins vegar hvergi réttur. ... Eg held að umfjöllun af því tagi sem birt er í Uppruna nútímans geti verið beinlínis skaðleg vegna þess að hún elur á virðingarleysi fyrir konum og hamrar á gömlum klisjum. Konur eru sýndar annaðhvort sem guðlegir sakleysingjar eða hórur, en ekkert þar á milli. Ef til vill hefur það verið ætlun höfunda að henda gaman að öllu írafárinu sem ástandið olli í þjóðfélaginu en grátt gaman skilar takmörkuðum árangri ef önnur sjónarmið fá ekki að koma fram. Þorgerður K. Þorvaldsdóttir: „Hvað er svona merkilegt við það að vera karlmaður? Athugun á hlut kvenna í kennslubókum í sögu fyrir grunn- og framhaldsskóla." Saga XXXIV (1986), bls. 293-94. 31. Kristinn Kristjánsson: „Konan, draumurinn og dátinn," bls. 207. 32. Kristinn Kristjánsson: „Konan, draumurinn og dátinn," bls. 208. 33. Þorgerður K. Þorvaldsdóttir: „Hvað er svona merkilegt við það að vera karlmaður?", bls. 295. 34. Sbr.: Inga Dóra Björnsdóttir: „Public View and Private Voices." The Anthropology oj Iceland. Ritstjórar E. Paul Durrenberger og Gísli Pálsson. Iowa City 1989, bls. 102-14. - Ópr.: Ríkisútvarpið - Sjónvarp. Anna Björnsdóttir: Ást og stríð. [Sjónvarpsþáttur]. Love and War Productions 1987. 35. Ópr.: Borgarskjalasajh. Skýrsla um starf barnaverndarnefndar Reykjavíkur árið 1942, bls. 2. 36. Stjórnartíðindi 1941, A. Reykjavík 1941, 280-282. - Stjórnartiðindi 1942, A. Reykjavík 1942, bls. II0-II. 37. Ópr.: Borgarskjalasajn. Skýrsla um starf barnaverndarnefndar Reykjavíkur árið 1943, bls. 3, 6. 38. Gunnar M. Magnúss: Virkið í norðri II, bls. 658. 39. Sbr.: Ópr.: Lögreglustjóraembcettið. Lögregluskýrsla A-242, II. júní 1942. 40. Sbr.: Ópr.: Borgarskjalasajn. Skýrsla um starf barnaverndarnefndar Reykjavíkur árið 1943, bls. 6. - Gunnar M. Magnúss: Vtrkið i norðri II. 2. útg., bls. 160-61. 41. Sbr.: Ópr.: Borgarskjalasafn. Skýrsla um starf barnaverndarnefndar Reykjavíkur árið 1944, bls. 3-5. - Barnaverndarnefnd hafði þó ýmis afskipti af stúlkum á árunum 1940-43. Árið 1940 voru höfð afskipti af einni 14 ára stúlku, einni 15 ára og tveimur 16 ára stúlkum vegna „lauslætis og kyn[ferðis]mála“. Árið 1941 voru stúlkurnar fimm sem féllu undir flokkinn „lauslæti og kynferðismál"; fjórar voru 14 ára og ein var 15 ára. Árið 1942 hafði barnaverndarnefnd afskipti af 33 stúlkum vegna „lauslætis og kynferðismála"; ein var 13 ára, tólf voru 15 ára, fjórtán voru 16 ára, fjórar voru 17 ára og tvær voru 18 ára. Arið 1943 voru stúlkurnar þrettán talsins sem nefndin hafði afskipti af; ein var 11 ára, fjórar voru 14 ára, fjórar voru 15 ára, ein var 16 ára og ein var 17 ára. - Sjá: Ópr.: Borgarskjalasafn. Skýrsla um starf barnaverndarnefndar Reykjavíkur árið 1940, bls. 5; Skýrsla um starf barnaverndarnefndar Reykjavíkur árið 1941, bls. 3; Skýrsla um starf barnaverndarnefndar Reykjavíkur árið 1942, bls. 3; Skýrsla um starf barnaverndarnefndar Reykjavíkur árið 1943, bls. 5. 42. Sbr.: Ópr.: Borgarskjalasafn. Skýrsla um starf barnaverndarnefndar Reykjavíkur árið 1944, bls. 5. 43. Sbr.: Ópr.: Borgarskjalasafn. Skýrsla um störf barnaverndarnefndar Reykjavíkur árið 1945, bls. 7. 44. Ópr.: Borgarskjalasafn. Skýrsla um starf barnaverndarnefndar Reykjavíkur árið 1944, bls. 6. - [Bréf barnaverndarnefndar Reykjavíkur til dómsmálaráðuneytisins, dags. 15. september 1944]. 45. Ópr.: Borgarskjalasafn. Skýrsla um störf barnaverndarnefndar Reykjavíkur árið 1945, bls. 3-4. - Tvær stúlkur voru 12 ára, þrjár voru 13 ára, ein var 14 ára, sextán voru 15 ára, átta voru 16 ára og fimmtán voru 17 ára. 46. Kristinn Kristjánsson: „Konan, draumurinn og dátinn," bls. 204. 47. Dæmi um stúlkur sem lentu í „ástandinu" fyrir tilstilli eldri stúlku eru ófá í yfirheyrslum lögreglunnar en einnig fmnast þau í blöðum, t.d.: „14 ára gömul telpa lendir á glapstigum." Alþýðublaðið 13. september 1940, bls. 4. 48. Ópr.: Lögreglustjóraembcettið. Lögregluskýrsla A-29I, 28. júlí 1942. 49. Ópr.: Lögreglustjóraembcettið. Lögregluskýrsla A-265, 28. apríl 1942. 50. Ópr.: Lögreglustjóraembcettið. Lögregluskýrsla A-291, 28. júlí 1942. 51. Ópr.: Lögreglustjóraembcettið. Lögregluskýrsla A-26I, II. júní 1942. 52. Sbr.: Ópr.: Lögreglustjóraembcettið. Lögregluskýrsla nr. 498, 26. júní 1943; Lögregluskýrsla nr. 541, 9. ágúst 1943; Lögregluskýrsla nr. 593, 15. október 1943. 53. Sbr.: Ópr.: Lögreglustjóraembcettið. Lögregluskýrsla [án númers], 6. maí 1942. 54. Sbr.: Ópr.: Lögreglustjóraembcettið. Lögregluskýrsla A-26I, II. júní 1942. - Sjá ennfremur: Ópr.: Lögreglustjóraembcettið. Lögregluskýrsla A-593, 15. október 1943. 55. Sbr.: Ópr.: Lögreglustjóraembcettið. Lögregluskýrsla [án númers], 29. júní 1942. 56. Sbr.: Ópr.: Lögreglustjóraembcettið. Lögregluskýrsla A-26I, 11. júní 1942. 57. Ópr.: Lögreglustjóraembcettið. Lögregluskýrsla A-254, 16. október 1941. 58. Sbr.: Ópr.: Lögreglustjóraembcettið. Lögregluskýrsla A-26I, II. júní 1942; Lögregluskýrsla A-27I, 8. júní 1942; Lögregluskýrsla A-265, 28. apríl 1942; Lögregluskýrsla nr. 522, 7. júlí 1943. 59. Sbr.: Ópr.: Lögreglustjóraembcettið. Lögregluskýrsla nr. 484, 23. júní 1943. 60. Ópr.: Lögreglustjóraembcettið. Lögregluskýrsla A-I06, 2. febrúar 1943. 61. Ópr.: Lögreglustjóraembcettið. Lögregluskýrsla A-269, 8. maí 1942. 62. Sbr.: Hrafn Jökulsson og Bjarni Guðmarsson: Ástandið, bls. 272-279. - Þar segir af lífsferli einnar stúlku úr hópi þcirra sem voru undir eftirliti ungmennaeftirlitsins. 23-Sagnir 1996
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92

x

Sagnir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.