Sagnir - 01.06.1996, Blaðsíða 10

Bréf séra Sæmundar Þorsteinsonar, dagsett 4. maí 1809, til hins háeðla, háæruverðuga og hálæröa herra
biskups.
Þá sé hægt að rannsaka málið til fulls.29 I
bréfabókinni er hins vegar afrit af
einkabréfi hans til Gísla aðstoðarprests á
Stað. Biskupinn er lítt hrifinn af skýrsl-
unni um drauginn og segir að rannsóknin
sé gölluð, því það hefði átt að yfirheyra
fólkið á bænum hvert um sig en ekki „alt
í þvögu“. Þá skammar hann Gísla fyrir að
hafa embættisleg afskipti af málinu og
segir að ekki þurfi mikið til að „stadfesta
fordóman almúga í þeirri háskalegu
hiátrú. Hvörki neita eg ... ad englar eda
andar seu til, á hitt bar eg og mun um
sinn bera brygdur ad Ókyrleikinn í
Garpsdal í fyrra vetur hafi verid þeim ad
kenna."30 Viðbrögð biskups sýna að hann
hefur ekki verið hrifinn af því að mál sem
þetta hafnaði í bréfabókum sínum og það
vitnaðist að prestar hans tryðu á drauga
eða legðu eyrun við slíkar sögur.31
Svar biskupsins kemur Gisla greini-
lega nokkuð á óvart og í apríl 1809
sendi hann margfalda afsökunarbeiðni til
biskups fyrir afskipti sín. Hann er
greinilega kominn á þá skoðun að þau
hafi verið illa til fundin og hún hafi ekki
verið góð „Garpsd.
Satans Historian sú er
eg dyrfdist ad senda
ydur ... þad var víst
og satt ad ei höfdud
þér skipad mér ad
grennslast þar nockud
um m ..." Séra Gísli
dregur fyrri orð sín um draugaganginn
að nokkru leyti til baka, segir að
skýrslan hafi mest verið skrifuð til
skemmtunar og vel geti verið að lifandi
maður hafi átt hlut að máli. Þó reynir
hann að réttlæta afskipti sín af málinu
og tekur skýrt fram að öll frásögnin hafi
verið gerð eftir sögn Sæmundar og því
sem öllum vitnum bar saman um. Gisli
gefur lítið fyrir að skýrslan breyti miklu
um trúarhætti alþýðufólks: „Enn ad
uppræta almuga þánka ... ætla eg verdi
törveldt fyrst um sinn ... því trúin
verkar stórt."32
Síðar sama vor svarar Sæmundur í
Garpsdal bréfi biskups. Af svarinu má
ráða að Geir hafi sett fram þá skoðun í
sinu bréfi að þau illa innrættu öfl sem
voru að verki í Garpsdal hafi verið af
þessum heimi en átt litið skylt við
drauga. Sæmundur er á hinn bóginn ekki
á því að samþykkja þá skoðun biskups
en vill fremur trúa eigin augum, upplifun
og túlkun. Hann heldur því fast við að
þeir kraftar sem voru að verki hafi verið
yfirnáttúrulegir:
Ad þad hafi virkilega manneskia ver-
id, fær þó ecki Eg eda þeir skilid sem
nalæger voru, og sáu ad okyrleikinn
hreifdi ser eins vid lios og dagsbirtu
sem i mirkri og folk mætti eins on-
adum í svefni sem vöku, Enn eg vil ei
ord fleira þar um hafa, enn þacka
forsioninne sem frelsad hefur þetta
heimile, og adra nalæga fra þeim
ókyrdum.
Presturinn segir að ekki hafi borið
aftur á draugsa eða ókyrrleikanum en
bætir við að öll lætin hafi haft slæmar
og varanlegar afleiðingar á heilsu og
geðsmuni konu sinnar.33 Geir biskup
lætur málið kyrrt liggja eftir þetta bréf
og er bókað í bréfadagbók hans að
Sæmundur hafi sagt að hann geti ekki
annað skilið en ókyrrðin hafi verið af
mannavöldum.34 Biskup virðist þannig
loka málinu eða þagga það niður þar
sem Sæmundur hélt enn fast við fyrri
túlkun.
Sæll er hver í sinni trú
Oft er vandkvæðum bundið að greina
trúarhugmyndir og við það verður að
gæta fyllstu varfærni. Frásagnir fólks af
eigin reynslu geta þó oft verið afbragðs
heimild um raunverulega trú, hvort sem
reynslusagnirnar er að finna í þjóðsagna-
söfnum, sendibréfum, dagbókum eða
sjálfsævisögum. Það gefur auga leið að
upplifun manna og túlkun á atburðum
byggir á þeirri heimsmynd og sagnahefð
sem þeir búa við og um leið hljóta frá-
Dæmin gefa til kynna að þótt upplýsingar-
menn hafi barist hatrammlega í ræðu og
riti gegn þjóðtrú og sagnaskemmtun landa
sinna hafi boðskapurinn verið lengi að
skjóta rótum.
Sagnir 1996 - 10