Sagnir - 01.06.1996, Blaðsíða 57

.[5LENP.!Nfi.U.R!NN.8EMALDBEI.yAfle.DANI..
þau þannig að heilsteyptari einstak-
lingum.8
Hvort þetta átti við um foreldra
Olafs er erfítt að fullyrða um því bréfin
sem þessi grein er byggð á eru skrifuð
frá og með árinu 1857, þ.e. eftir að
Olafur varð tvítugur og hér er einungis
um einhliða bréfaskriftir að ræða. Hvað
sem því líður er óhætt að fullyrða að
Ólafur var tengdur báðum foreldrum
sínum sterkum tilfinningaböndum. Sam-
band hans við móður sína var þó greini-
lega annars eðlis en samband hans við
föður sinn. Fram að dauða móður sinnar
hélt Ólafur föður sínum ætíð í ákveðinni
fjarlægð frá sínum persónulegu málum
og þó að bréfin til hans væru einlæg
fjölluðu þau fremur um mál er snéru að
fjölskyldunni í heild eða jafnvel mann-
kyninu öllu. Ólafur veigraði sér einnig
við að láta sjálfsvorkun í ljós við föður
sinn en hikaði ekki við það i bréfunum
til móður sinnar. Líklegt þykir mér að
ólík efnistök Ólafs í bréfunum séu
fremur ósjálfráð en að yfirlögðu ráði og
hafa verður í huga að þrátt fyrir að
bréfin séu stíluð á einn ákveðinn fjöl-
skyldumeðlim vissi Ólafur að þau yrðu
lesin upp fyrir aðra á heimilinu.9
Fram að þeim tíma þegar móðir
Ólafs dó sumarið 1869 voru bréfin sem
hann skrifaði heim í miklum meirihluta
stiluð á hana eina.10 Frá og með árinu
1868 fækkaði þeim bréfum sem Ólafur
skrifaði persónulega til móður sinnar en
bréfum til föður hans fjölgaði að sama
skapi. Astæðuna má að öllum líkindum
rekja til veikinda móður hans en hún
virðist hafa átt erfiðara og erfiðara með
að skrifa sonum sínum í Danmörku eftir
þvi sem veikindi hennar ágerðust. I
febrúar árið 1867 skrifaði Steingímur
móður sinni:
... þegar ég var hjá Ölafi í Óðins-
véum skemmtum við okkur oft á
kvöldin við að rifja upp gamlar
minningar og lesa bréf að heiman.
Og þá rákumst við á eitt bréf frá þér
til Ólafs. Ö, hversu mikið þú myndir
gleðja mig, elsku móðir mín, ef þú
gætir skrifað mér eitt lítið bréf. Það
þyrfti ekki að vera nema nokkrar
línur, en það þyrfti helst að vera
sjálfstætt bréf, útaf fyrir sig. Eg vil
helst ekki að þú látir þér nægja að
skrifa nokkrar línur neðst á bréfin
hans pabba, því að þannig var ekki
bréfið sem þú skrifaðir Ólafi ... A1
Hvort ástæðan fyrir því að móðir þeirra
bræðra skrifaði, þrátt fyrir erfið veik-
indi, Ólafi en ekki Steingrími er sú að
2» í+- lA/ /<V' /y} <L.*iS ■ S.tlí - M A*,
í*r*r- Mo 4L
" _ < h. - .t.f /**- Aíc. *<VxS-
jMv*> *< /*a ;
$r/if -.V //:~i. ... .. L,!.(-ZÁ/t
fu fao V'J V
Ú//J U. >v,
“7- - ^ ZZ-úá lXj

---I, 'œxr
^ «■*-> 1 y /
,,aj A t. -■;,—
'uu A,-
*J.----- -«-*'<-
...JM.'f.'r W - -■ C- •' Cffh
/fc. >-■“ y~ t- •■ **, —
U. J‘~~>-í‘MSr*Ch~rj~'-í/y
jm J~ *•■*. ~,*~r*-*~*
,-ífU Jmí
j .t M-j J - ‘■'■.■L' ■■- ■ ...;■ ■,;-■'■- ■■
yy.. urr,J íU.—u . f-Vyj,
...:íi ,-ít ;- j,: .->■■- ■■■ -“.--'■■■■ —
Sýnishorn af einu af þeim bréfum sem Ólafur
skrifaði heim til ættingja sinna á íslandi frá
Danmörku
hann hafi verið í meira uppáhaldi hjá
henni en Steingrímur veit ég ekki. Þó
þykir mér liklegra að ástæðan sé sú að
Ólafur var duglegri að skrifa henni og
að bréfin hans voru innilegri. Samband
hans við móður sína varð þannig nánara
en samband Steingríms við hana á
meðan þeir bræður dvöldust báðir i
Danmörku. Reyndar er eins og Stein-
grímur hafi óttast að samband sitt við
móður sína væri að missa innileikann og
er eins og hann hafi ekki verið full-
komlega viss um tilfinningar hennar til
sín. Hann lét þennan efa óbeint í ljós í
bréfunum til hennar og skrifaði meðal
annars:
... Pabbi og Soffía (systir hans) skrifa
enn þá, að þú verðir svo glöð þegar
þú fáir frá mér bréf, elsku móðir.
Það gleður mig ekki minna að heyra
að svo er en samt sem áður þykja
mér bréfin mín vera svo hræðilega
leiðinleg. ... Ég er óskaplega leiður
yfir því að geta aldrei endurgoldið
almennilega þau bréf sem ég fæ að
heiman. Mig skortir þennan innileika
sem elsku foreldrar mínir og öll mín
góðu systkini búa yfir
Móðir drengjanna, Sigríður Kristín
Símonardóttir, dó eins og áður sagði
sumarið 1869 og enn var Steingrímur að
afsaka sjálfan sig og reyna að sannfæra
aðra um að tilfinningar hans væru ekki
minni en annarra.13 Föður sínum skrif-
aði hann: „... eg er svo kaldur og þurr til
að sjá, en innifyrir er þó ekki svo, mér
57-Sagnir 1996
býr sú sama sorg í brjósti."
mínar peningasakir
Þrátt fyrir að tilfinningar bræðranna
væru um margt svipaðar þá tjáðu þeir sig
á ólíkan hátt. Þar kemur einmitt styrkur
sendibréfanna gagnvart öðrum persónu-
legum heimildarflokkum hvað best i ljós.
Steingrímur hélt dagbók og er nokkur
dagbókarbrot frá honum að finna í
bréfasafni föður hans.14 Þessi dagbókar-
brot eru mjög ópersónuleg og segja
einkum frá daglegu lífi hans og skemmt-
unum. I sendibréfunum lét hann aftur á
móti í ljós viðhorf sín og vangaveltur og
eru þau því mun mikilvægari í hugar-
farssögulegu ljósi. Eftir dagbókinni einni
saman að dæma mætti draga þá ályktun
að Steingrímur hafi verið mjög
tilfinningasljór maður. Það sama á við ef
bréf hans eru skoðuð á tilviljunar-
kenndan hátt. Mörg þeirra eru uppfull af
sjálfselsku og heimtufrekju og draga
fram mjög neikvæða mynd af bréfritara.
Ef bréfasafn Steingríms er aftur á móti
skoðað sem ein heild er auðvelt að sjá
að hann var bæði viðkvæmur og til-
finningasamur.
Kaupmannahafnarárin voru mikil
þroskaár í lifi Steingríms. Hann kom
þangað haustið 1866, uppfullur af lífs-
gleði og hugmyndum um eigið ágæti.
Lífið var fyrir honum leikur einn þar
sem hann lék hlutverk hetjunnar og
stjórnandans. Móðurmissirinn, vinaslit,
trúnaðarbrestur og erfiðleikar í námi
settu strik í reikninginn þegar fram liðu
stundir. Steingrímur var, eftir heimildum
að dæma, hress og kátur i fjölmenni, for-
ingi í hópi jafnaldra og einkennast bréf
hans flest af yfirborðskenndri bjartsýni.
Inn á milli má þó einnig sjá orð og
setningar sem gefa til kynna að ekki hafi
allt verið með felldu. Steingrímur var
óviss um stöðu sína í fjölskyldunni og
stundum er einnig eins og hann hafi haft
efasemdir um eigið ágæti. Vorið 1873,
stuttu áður en hann lauk námi, var hann
langt niðri. Þá skrifaði hann: „... hvad á
eg þa að gjöra vid sjálfan mig og
skuldirnar; það er ekki tilhlökkun að
lifa þad ...“ls
Þetta er siðasta bréfið sem Stein-
grímur skrifaði áður en hann lauk námi
og hélt heim. Sex árum síðar fór hann til
Danmerkur á ný og heimsótti Olaf bróð-
ur sinn sem þá bjó í Óðinsvéum. Skipið
sem hann sigldi með hafði viðkomu í
Skotlandi. Þaðan skrifaði Steingrimur
sitt fyrsta bréf í ferðinni og sagði meðal
annars: „Ég hlakka annars nú þegar til