Sagnir - 01.06.1996, Blaðsíða 60

. S! e R ÚN. S J.Q.URÐ AR Dón! B..
arnir lífsins fjarri ys og þys borgarinnar
og fóru í skógarferðir á milli þess sem
þeir litu í skólabaekurnar. I Nærum
höfðu þeir félagarnir sérherbergi með
skrifborði hver fyrir sig og deildu
tveimur öðrum herbergjum sem þeir
sváfu í. Gestgjafinn í húsinu sá þeim
fyrir mat fjórum sinnum á dag og var þá
hvergi til sparað.47 Hvað þeir borguðu
fyrir þetta munaðarlíf fylgdi ekki
sögunni en greinilegt er að hér kvað við
allt annan tón en þegar Olafur bjó i
Nyboder árið áður og átti varla fyrir osti
ofan á brauðið.48
Ekki er unnt að hverfa frá þessum
kafla um veru Ólafs í Nærum án þess að
minnast á viðhorf hans til dóttur
gestgjafa sinna þar. Hún var ímynd
hinnar ókvenlegu konu í augum Olafs
sem sagði hana líkjast fremur dreng en
stúlku og átti hann erfitt með skilja
hvernig nokkur karlmaður gat hrifist af
svo ókvenlegri veru. „Jeg hefði ekki
trúað því að nokkur karlmaður gæti
orðið ástfanginn af henni ... Það er
eitthvað svo ókvenlegt í fari hennar sem
virkar mjög fráhrindandi, í það minnsta
á okkur íslendinganna," skrifaði Ólafur
móður sinni.49
Það var einkum áhugi stúlkunnar á
þjóðfélagsmálum og ókvenleg framkoma
hennar sem Ólafi þótti fráhrindandi.
Ætlaði heimasætan alveg að ganga fram
af honum þegar hún sat einn daginn og
las í bók um sakamálarétt sem félagi
Ólafs hafði gleymt úti við morgunverð-
arborðið í garðinum. Las stúlkan bókina
af miklum ákafa allt fram á kvöld og
lýsti Ólafur því á tilþrifamikinn hátt og
klykkti svo út með að segja „og er sú
bók þó allt annað en áhugaverð, ekki síst
fyrir konur.“50
Þetta viðhorf Ólafs er i fullu sam-
ræmi við það sem bandarísku sagnfræð-
ingarnir Peter N. Stearns og Mark
Knapp segja hafa verið mjög ríkjandi hjá
karlmönnum á síðari hluta 19. aldar. I
stuttu máli sagt var niðurstaða þeirra
þessi: „Góð eiginkona varð ástfangin af
siðferðilegum þroska og vitsmunum
eiginmannsins á meðan karlmenn hrifust,
eðli síns vegna, af kærleiksríkum eigin-
leikum allra góðra kvenna.“51
SEINNI HLUTI
þau eru mikið lukkuleg
Sólin glampaði fallega í hvítum snjónum
sem þakti jörðina þennan kalda des-
emberdag milli jóla og nýjárs árið 1866.
Þetta var stór dagur í lífi Ólafs Johnsen
og markaði að mörgu leyti kaflaskil í lífi
hans. Þetta var hinn stóri dagur sem
Ólafur kailar svo þegar hann og Anna
Lucinda Tærgesen gengu í hjónaband.
Þar sem bréf vantar í bréfasafnið frá því
um sumarið 1866 og fram til 19. febrúar
1867 er lítið vitað um aðdraganda þessa
hjónabands. Enginn vafi leikur þó á því
að Ólafur var í Danmörku mestan hluta
þessa tímabils og sést það einna best á
því að hann var skipaður fastakennari
við Lærða skólann í Óðinsvéum árið
1866 eftir að hafa starfað sem stunda-
kennari við sama skóla frá árinu 1864.
Sama ár og Ólafur fékk fasta stöðu við
skólann í Óðinsvéum tók hann hagnýtt
próf í málfræði.52
Fyrstu upplýsingarnar sem ég fann
um samband þeirra Ólafs og Önnu er að
finna í bréfi sem Steingrímur skrifaði
móður sinni þann 3. október 1866. Þar
segir aðeins „Ólafur og Anna eru mjög
hamingjusöm."55 Nokkrum vikum síðar
skrifaði Steingrímur foreldrum sínum og
systkinum: „Þegar eg var ad rísa á fætur í
morgun fékk eg bréf frá Ólafi; honum
lídur uppá þad bezta og Önnu sömu-
leidis. Þau eru mikid lukkuleg sem nærri
má geta.“54 Því má fastlega gera ráð fyrir
að þegar hér hafi verið komið sögu hafi
þau Ólafur og Anna verið trúlofuð og
búið saman í Óð insvéum.
Fyrsta ábendingin um að brúðkaup
hafi verið í aðsigi kemur einnig frá
Steingrími en þann 20. nóvember skrif-
aði hann: „Módir mín gód, þú bidur
mig, ad láta búa til hálsband úr hárinu
þínu í Brudegave handa Önnu... ,“55
Eins og áður sagði er ekkert bréf að
finna frá Ólafi frá þessum tíma og þar af
leiðandi ekkert um aðdraganda brúð-
kaupsins útfrá hans sjónarhorni. Ekki
veit ég hvort ástir tókust með þeim
Önnu og Ólafi í Danmörku eða á
Islandi. Anna Lucinde var dóttir Roberts
Peters Tærgesen, kaupmanns og bruna-
málastjóra í Reykjavík og fyrri konu
hans, Johanne Catrine Wedel sem var
dönsk. Þegar manntal var tekið á íslandi
árið 1846 bjó Anna, sem þá var sex ára
gömul, ásamt föður sínum, stjúpmóður
og bróður, í Reykjavík. Anna Maria
Hansen stjúpmóðir Önnu var þá aðeins
tuttugu og eins árs gömul eða tuttugu og
fimm árum yngri en eiginmaður hennar,
faðir Önnu. Bróðir Önnu, Hans Peter
Tærgesen, var þá sautján ára gamall.
Samkvæmt manntalinu má sjá að Anna
var fædd í Reykjavík en faðir hennar og
bróðir i Kaupmannahöfn.
A uppvaxtarárum Önnu og Ólafs var
Reykjavík lítill bær með tæplega þrettán
hundruð íbúa, þar af hundrað sjötíu og
sjö börn á aldrinum fimm til tíu ára ef
miðað er við árið 1845.56 Aðeins skildu
þrjú ár Önnu og Ólaf að í aldri og því
má ætla að þau hafi verið leikfélagar og
þekkst allt frá bernsku. Ekkert var þó
minnst á Önnu í bréfum þeirra bræðra
fyrr en í október 1866. Hún var aldrei
nefnd á nafn í kjaftasögunum sem gengu
landa á milli og aldrei bað Ólafur um
kveðju til hennar.
Ölafur lýsti brúðkaupi þeirra Önnu
mjög nákvæmlega, bæði athöfninni
sjálfri og veislunni á eftir en skrifaði
lítið um tilfinningar sinar i þessu sam-
bandi og verður það að teljast óvenjulegt
ef bornar eru saman lýsingar hans af
öðrum atburðum. Ólafur talaði ekkert
um tilfinningar sinar gagnvart Ónnu við
þetta tækifæri og þær
breytingar sem atburð-
urinn hafði i för með
sér fyrir þau. Einu
tilfinningarnar sem
Ólafur lét i ljós, samfara lýsingum á
brúðkaupinu, snérust um söknuð hans
eftir foreldrum sínum. Hann skrifaði:
„Við söknuðum þess að hafa okkar kæru
fjölskyldu ekki með okkur við svo
hátiðlegt tækifæri sem þetta, en okkur
þótti þó styrkur í þvi að okkar kæri
Steingrimur gat verið með okkur á
þessari stundu."57
Olafur lýsti ytri aðstæðum mjög vel,
það er veðri, kirkjunni, veisluborðinu og
kostnaðinum, en minntist ekki orði á
hvernig Anna leit út eða þá hann sjálfur.
Brúðkaupsveislan var haldin heima hjá
vinahjónum þeirra Ónnu, Mander og
Wesentine Brandt. Ekki veit ég hvernig
kunningskapur þeirra kom til58 en á
milli þeirra myndaðist einstakt vináttu-
samband og liggur nærri að segja að
Brandts hjónin hafi gengið þeim Ólafi
og Önnu í foreldra stað.59 Ólafur og
Anna sóttu mikið á heimili Brands hjón-
anna næstu árin og í bréfi til móður
sinnar 28. febrúar 1869 sagði Ólafur:
„Við komum oftast þangað á Sunnu-
dagskvöldum, stundum er okkur boðið
þangað til kvöldverðar, einnig á virkum
dögum ... svo að ekki sé minnst á hversu
oft við rétt skreppum þangað yfir,“ og
bætti við „Hannes er svo sannarlega i
essinu sinu þar ... rétt eins og hann væri
... jeg felli mig betur vid lund landa
minna en Dana. ...
Sagnir 1996 - 60