Sagnir - 01.06.1996, Qupperneq 41

.Fvr$ti..íslenskj.fbjm.Orarjnn
Egilsdóttur Sandholt sem nefnd var
Karen Sigríður (1806-1893) en hún
giftist dönskum verslunarmanni, Knud
Schiöth, og bjó í Olafsvík. Eftir andlát
hans (ca. 1840) varð hún ráðskona hjá
Jacobsen lyfsala þar vestra.20
haldið fram að hann hafi hafi verið hátt-
mjög. Henry Holland, sem fylgdi
vis
Mackenzie
orði:
til íslands, komst svo að
Nú
Þrátt fyrir skrautlega ævi og vafasöm
afrek er líklegt að frímúrarar á íslandi
verði að færa nafn Ólafs í bækur sínar sem
fyrsta íslenska frímúrarann þótt saga hans
verði víst varla til að auka hróður
reglunnar.
Stolt Frímúrarareglunnar?
Meðlimir í Frímúrarareglunni sverja
þagnareið um það sem fram fer á
fundum reglunnar en í leiðbeiningariti
Frímúrarareglunnar á Islandi segir:
„Hvar mörk liggja milli þess, sem sagt er
frá og hins sem þagnarskyldan býður að
látið sé ósagt, verður sá sem í hlut á að
eiga við sína eigin samvisku. Það ræðst
af varúð hans, aðgát og háttvísi."21 Til
þessa er vitnað hér því vart verður sagt
að Ólafur hafi verið varúðarsamur
maður (allavega ekki í kynlifi sínu) né
aðgátssamur og allra síst verður því
þegar hann var meðal frænda
t og félaga frá fornu fari, var
atferli hans og
==== framkoma í fyllsta
máta hlægileg ... Hann
bjó sig í spjátr-
ungslegustu ensku
fötin, sem hann átti
og tók upp allan
hugsanlegan
gleiðgosahátt með
merkissvip,
hneigingum,
axlaypptingum, brosi, fettum og
brettum og setti upp nýjan svip
framan i gömlum kunningjum sem
horfðu undrandi á hann.22
Ólafur naut sívaxandi óvinsælda á
Islandi eftir að hann snéri aftur sumarið
1810 og hrökklaðist loks af landi brott
haustið 1812 og dvaldist þá um stund í
Skotlandi en ekki er vitað hvað svo varð
um hann nema hvað Mackenzie barón
taldi sig vita að hann hefði siglt vestur
um haf. Mackenzie, sem tekið hafði Ólaf
undir sinn verndarvæng, skipti seinna
gjörsamlega um skoðun á Ölafi og tók
Þegar Ólafur kom til íslands ásamt Mackenzie,
grátbað faðir Ólafs hann um að taka soninn til
baka
að fyrirlíta allt hans framferði. Taldi
hann sennilegast að Ólafur fengi um
síðir að hanga í hæsta gálga og gott ef
Mackenzie taldi það ekki bara makleg
málagjöld.22
Þrátt fyrir skrautlega ævi og vafasöm
afrek er líklegt að frímúrarar á Íslandi
verði að færa nafn Ólafs í bækur sínar
sem fyrsta íslenska frímúrarann þótt saga
hans verði víst varla til að auka hróður
reglunnar.
Tilvísanir
1 Frimúrarareglan á íslandi. Almennurfróðleikur. Rvík 1992, bls. 4-5.
2 I riti sínu Brceðrabönd 1-13. Rvík 1981 fjallaði Ulfar Þormóðsson á opinskáan hátt
um störf frímúrara og olli ritið nokkru fjaðrafoki.
3 Sbr. M. S. Anderson: Historians and Eigbteenth-Century Europe 1715-1789. Oxford
1979, bls. 108-9. Anderson telur þau verk er halda þessari kenningu á lofti ekki
einkennast af fræðilegri nákvæmni heldur fremur tilfmningahita og persónulegri
sannfæringu höfunda.
4 Frímúrarareglan á Islandi. Almennurfróðleikur, bls. 4.
5 Sama, bls. 6.
6 Frimúrarareglan á íslandi 25 ára. Félagatal og söguágrip. Akureyri 1945, bls. 14-15.
7 Sama, bls. 34. Frímúrarareglan á íslandi. Almennurfróðleikur, bls. 7.
8 Davíð Logi Sigurðsson: „Eitraði Ólafur. Ævi og afrek Ólafs Loftssonar.“ Sagnir.
Timarit um söguleg fni. 15. árg. Rvík 1994, Bls. 70-80.
9 Af einhverjum ástæðum féll út tilvísun til heimildarinnar.
10 Páll Eggert Ólafsson: íslenskar œviskrár. Frá landnámstimum til ársloka 1940. IV bindi.
Rvík 1951, bls. 65.
11 George Clavey: A History of Lodge Fortrose No. 108 Stornoway. Stornoway 1993, bls.
174. Þýðing mín.
12 Sbr. bréf Mackenzies til Sir Joseph Banks hinn 20. maí 1809. Sjá „Eitraði
Ólafur", bls. 72.
13 Stefán Einarsson: Saga Eiriks Magnússonar. Rvík 1933, bls. 316. Eiríkur var giftur
dótturdóttur ólafs, Sigríði Einarsdóttur.
14 Sigríður var annars myndarkona og fannst Benedikt Gröndal skáldi hún bera af
öðrum konum. Hann orti til hennar og gat hennar einnig í ævisögu sinni
Dœgradvöl. Sigríður lét rífa Brekkubæ og reisti í staðinn Vinaminni þar sem hún
stofnsetti kvennaskóla sem reyndar starfaði aðeins veturinn 1891-1892. Hún
þýddi einnig og gaf út Blómsturköfuna; sbr. grein eftir Pjetur Hafstein Lárusson:
„Blómsturkarfan. Örstutt saga af sögu." Jólalesbók Morgunblaðsins 1995. 44. tbl. 18.
des. 1995.
15 Þau Sigríður og Eiríkur voru merkishjón og við brúðkaup þeirra hinn 13. ágúst
1857 voru svaramenn ekki ómerkari menn en þeir Þórður Jónasson og Jón forseti
Sigurðsson. Hins vegar var Sigríður Eiríki erfið fjárhagslega og braskaði enda
sitthvað. Féll nokkur skuggi á minningu hennar þess vegna. Um ævi Sigríðar má
lesa í riti Stefáns Einarssonar, Saga Eiríks Magnússonar; sérstaklega bls. 316-22.
16 Stefán Einarsson: Saga Eiríks Magnússonar, bls. 316-22.
17 Benedikt Gröndal: Dcegradvöl. Rvík 1923, bls. 206.
18 Björn IAagnússon:Guðfrceðingatal 1847-1976. Rvík 1976, bls. 362.
19 Jón Helgason: íslendingar í Danmörku. Fyr og síðar. Rvík 1931, bls. 163.
20 Lárus H. Blöndal og Vilmundur Jónsson: Lceknar á íslandi I. Önnur útgáfa. Rvík
1970, bls. 610. Að sögn Oscars Clausen arfleiddi Jacobsen síðan Sigríði að öllu
sínu. Sjá rit hans, Sögur af Sncefellsnesi. I. bindi. Rvík 1935-1937, bls. 17-18.
21 Frímúrarareglan á íslandi. Almennurfróðleikur, bls. 8.
22 Henry Holland: Dagbók í íslandsferð 1810. íslensk þýðing og skýringar eftir
Steindór Steindórsson frá Hlöðum. Önnur útgáfa. Rvík 1992, bls. 181. (bls. 243-
44 í I. útgáfu).
23 George Steuart Mackenzie til Sir Joseph Banks, 15. október 1815. Sjá einnig
„Eitraði Ólafur," bls. 77-78.
41 -Sagnir 1996