Sagnir - 01.06.2007, Qupperneq 18

Stríðið kemur til Eyja
Vestmannaeyjar 1943, horft yfir höfnina.
Jóhanna Ýr Jónsdóttir
er fædd árið 1974 og
útskrifaðist með BA
í ensku og sagnfræði
2007. Hún stundar
nú MA nám í
Aiþjóðasamskiptum og
Opinberri stjómsýslu.
Siðarí heimsstyrjöldin hafói mikiiáhrífá atvinnuiífi Vestmannaeyjum,
likt og annars staðar á Islandi. Hersetan hafði minnst um það að segja
heldur réð því mikil aukning á útflutningi ísflsks til Bretlands. Verð á
fiskafurðum hœkkaði um leið og ófriðurinn braust út þar sem Bretar
gátu ekki sjálfir veitt nœgilega til að sjá löndum sínum fyrir fiski.
Vestmannaeyjar' voru liersetnar í síðari heimsstyrjöldinni, rétt
eins og meginlandið og áhrif styrjaldarinnar fóru ekki framhjá
ibúum þar heldur. Þegar átti að skoða Itver þau áhrif höfðu verið,
fundust litlar sent engar skriflegar heimUdir þess efnis. Því breyttist
rannsóknarritgerð nánast í eigindlega rannsókn sem fólst i þvi aó
taka viðtöl við sem flesta eyjarskeggja sem lifðu þessa tíma. Þessi
grein byggirþví iner eingöngu á viðtölum við jjölda fó/ks og er í raun
tilraun til að skrásetja minningar sem óðum eru aðglatast, minningar
um stríðsárin í heild sinni, hersetu Breta og komu bandarísks herafla
síðar.
Það er erfitt að byggja rannsókn um atburði sem gerðustfyrir meira
en hálfri öld eingöngu á viðtölum. Sagnfræðingar eru sammála um
að margt glatast á svo löngum tíma, sögurýni viðmœlandans er
óhjákvœmileg ogfer liann eða hún að sjá lilutinafrá öðru sjónarhorni.2
Að sama skapi er þó ekki hœgt að rannsaka hver áhrif atburða sem
þessa eru itema að vissum tima liðnunt. Jafnframt geta viðmælendur
einungis sagt frá broti af þeim tíma sem um ræðir. Það að höfundur
er Vestmannaeyingur gæti eflaust lika hafa litað heimildavinnu.
Með spurningunum var fyrst og fremst leitast við að skoða
eftirfarandi: Uróu einhverjar breytingar þegar stríðið hófst eða í
kjölfar komu hersins? Teljast þœr slæmar eða góðar? Hvernig gekk
santbúðin við þessa eríendu hermenn? Var einhver vöruskortur?
Hvernig var fyrir sjómenn frá sjávarplássi sem þessu að starfa á
þessum árum? Þó JjaUar þessi ritgerð mestmegnis um þau áhrif sem
siðari heimsstyrjöldin hafði á íbúa Vestmannaeyja en hún er líka
tilraun til að skrá niður minningar fólks, frásagnir þess af atburðum
þessa tirna og skoðanir þess.
Sögulegur bakgrunnur
Um leið og ófriðurinn braust út í Evrópu tók áhrifa hans að gæta hér á
landi. I kjölfarið voru áhrifin sérstaklega áberandi á sviði fiskframleiðslu
íslendinga. Þjóðum fækkaði sem gátu stundað veiðar og því hækkaði
verð á fiskafúrðum. Að þessu verður nánar vikið síðar.
Hinn 1. maí 1940 birtist grein í Eyjablaðinu þar sem sagði meðal
annars: „Lögreglan er æfð af kappi. Lögregluþjónar eru sendir út um
sveitir til skotæfinga og heræfinga, að fyrirlagi ríkisstjómarinnar, og
14 - Sagnir