Dagblaðið Vísir - DV - 10.08.2007, Blaðsíða 14

föstudagur 10. ágúst 200714 Helgarblað DV
Björgunarleiðangur og lánastopp
Ekki ríkir einhugur um tilvist Byggðastofnunar og byggðastefnu
stjórnvalda. Stofnunin, sem er ætlað að styðja við atvinnulíf á
landsbyggðinni, hefur verið óstarfhæf síðustu ár vegna fjár-
skorts. Ágúst Einarsson, rektor Háskólans á Bifröst, segir mikil-
vægt að stjórnvöld hætti að berja höfðinu við steininn og sætti
sig við að núgildandi byggðastefna sé barn síns tíma.
Fjárhagsstaða Byggðastofnunar hef-
ur verið svo bágborin undanfarin
ár að stjórnendur hennar neyddust
til að hætta útlánum haustið 2005
og á dögunum þurftu stjórnvöld að
koma stofnuninni til hjálpar. Það var
gert með 1.200 milljóna króna inn-
spýtingu í sjóði stofnunarinnar og
hafa ráðamenn sagt það vera hluta
af mótvægisaðgerðum hennar við
niðurskerðingu þorskkvótans.
Hlutverk Byggðastofnunar hefur
verið að styðja við atvinnulíf á lands-
byggðinni. Henni er ætlað að fjár-
magna sjálf alla sína lánastarfsemi
og um leið er henni ætlað að vera
sjálfbær. Innanlands og utan tek-
ur stofnunin lán til að geta sjálf lán-
að öðrum án þess að fá bein fram-
lög úr ríkissjóði. Þesar lántökur eru
hins vegar með beinni ábyrgð ríkis-
sjóðs og ef til þess kæmi að stofnun-
in gæti ekki borgað félli tapið alfarið
á ríkissjóð.
Þar sem Byggðastofnun er gert
að láta lánastarfsemina standa und-
ir sér neyðist hún til að bjóða við-
skiptavinum sínum hærri lánavexti
en aðrar lánastofnanir. Á móti er
bent á að viðskiptabankarnir séu
tregir til að lána út á landsbyggð-
ina. Ljóst er að ekki ríkir einhugur
um tilvist og mikilvægi Byggðastofn-
unar og jafnvel innan stjórnarflokk-
anna má finna ólíkar skoðanir um
byggðastefnuna.
Burt með Byggðastofnun
Sigurður Kári Kristjánsson, þing-
maður Sjálfstæðisflokksins, er mót-
fallinn fyrirhuguðum mótvægisað-
gerðum ríkisstjórnarinnar og þar af
leiðandi hlutverki Byggðastofnunar
í þeim aðgerðum. Hann telur eðli-
legast að leyfa vinnumarkaðnum
sjálfum að leysa úr hugsanlegum
vanda sem skapast við niðurskerð-
ingu kvóta. Pétur Blöndal, flokks-
bróðir Sigurðar Kára, tekur að vissu
leyti undir það sjónarmið og bendir
jafnframt á aðrar leiðir ríkisvaldsins
til aðstoðar smærri byggðarlögum.
Hann segir nauðsynlegt að leggja
Byggðastofnun niður. „Fyrirbæri
eins og Byggðastofnun er ekki gott og
vandi byggðanna hefur ekkert batn-
að við tilvist hennar. Ég stend við þá
skoðun mína að leggja eigi stofnun-
ina niður og að aðgerðir hennar séu
ekki af hinu góða. Stofnunin hefur
styrkt fyrirtæki, sem staðið hafa höll-
um fæti, sem standa í samkeppni
við betur rekin fyrirtæki í byggð-
unum. Í mínum huga er bet-
ur hægt að standa að þess-
um málum og atvinnulífið
hér er nógu þroskað til að
vinna sjálft úr vandanum,“
segir Pétur.
Gyrt upp um
stofnunina
Aðalsteinn Þorsteins-
son, forstjóri Byggða-
stofnunar, er aftur á móti
bjartsýnn á framtíð stofn-
unarinnar og telur hana
vel í stakk búna til að sinna
sínu hlutverki. Hann seg-
ir mjög langt í að stofn-
unin verði ógjaldfær. „Við
fögnum óskaplega tilkynningu ráð-
herrans um hlutverk okkar í mót-
vægisaðgerðum og þessi fjárhæð
festir stofnunina í sessi sem verkfæri
stjórnvalda. Það er hins vegar ekki
um það að ræða að þessum 1.200
milljónum verði úthlutað með ein-
hverjum hætti heldur er verið með
þeim að gera stofnunina starfhæfa.
Fram til þessa höfðum við verið
að glíma við gamlan uppsafnað-
an vanda og skuldastöðu sem ekki
hafði verið tekið á,“ segir Aðalsteinn.
Guðjón Arnar Kristjánsson, for-
maður Frjálslynda flokksins, sér enn
gagn í Byggðastofnun og telur hana
mikilvægan hlekk í þeim vanda sem
blasir við vegna kvótaskerðingar.
„Byggðastofnun hafði einfaldlega
verið gerð óstarfhæf og ég held að
nauðsynlegt hafi verið að laga þá
stöðu ef hún skyldi þurfa að taka að
sér einhver verkefni sem fela í sér
áhættu. Því miður virðist bankakerf-
ið lítið viljugt til að lána út á lands-
byggðina og því gæti Byggðastofnun
orðið nauðsynleg á næstu misserin.
Það verður hins vegar að vera ein-
hver rekstrarglóra hjá þeim fyrir-
tækjum sem stofnunin veitir lán til,“
segir Guðjón Arnar.
Meistarar í slæmri þróun
Kristinn H. Gunnarsson, þing-
maður Frjálslynda flokksins, er
sammála því að Byggðastofnun hafi
mikilvægu hlutverki að gegna. Hann
hefur hins vegar áhyggjur af því
hversu veikburða stofnunin er. „Það
er nauðsynlegt að hafa slíka stofn-
un og sömu afstöðu er að finna hjá
fleiri ríkjum. Vandinn er hins veg-
ar sá að árangurinn erlendis hef-
ur verið mikilu meiri en hér á landi
þar sem starfsemi Byggðastofnunar
hefur verið í skötulíki. Satt að segja
erum við Evrópumeistarar í slæmri
byggðaþróun og stofnunin hefur
ekki gert mikið gagn að mínu
viti,“ segir Kristinn.
Aðspurður segir Aðal-
steinn afskriftir á göml-
um lánum skýringu þess
að stofnunin hafi starfað í
skötulíki síðustu ár. Hann
telur bjartari tíma fram-
undan. „Við vinnum eft-
ir mjög stífum kröfum.
Okkur er til dæmis ætl-
að að taka meiri áhættu
en samt uppfylla sömu
skilyrði og viðskipta-
bankarnir. Með
framlagi rík-
isstjórnar-
innar nýverið verður stofnunin betur
í stakk búin til að þola þau áföll sem
auðvitað er hætt við í þeirri stöðu
sem upp er komin með kvótaskerð-
ingunni. Það er ljóst að þetta mun
skapa gríðarleg vandamál fyrir mörg
fyrirtæki í sjávarútvegi,“ segir Aðal-
steinn. „Vegna afskrifta á gömlum
útlánum hefur verið gríðarlegt tap
síðustu ár og sú staða hefur gengið
mjög nærri stofnuninni. Innspýting-
in lyftir okkur nú upp fyrir lögbund-
in lágmörk, hægt og rólega er þróun-
in að snúast við hjá okkur. Það hlaut
að koma að því að menn ákveddu
annaðhvort að leggja stofnunina
niður eða gyrða upp um hana.“
Stendur illa í samkeppni
Grímur Atlason, bæjarstjóri Bol-
ungarvíkur, segir tilvistarkreppu
Byggðastofnunar áberandi og á
ekki von á því að hún nái að koma
sér í lykilhlutverk í byggðaþróun.
Hann áttar sig ekki á því hvers vegna
illa hefur farið fyrir stofnuninni.
„Byggðastofnun er ekki yfir gagn-
rýni hafin og greinilegt að þar er
eitthvað ekki að virka. Það er spurn-
ing hvers vegna hlutirnir hafa ekki
gengið upp, hvort það sé vegna tak-
markaðra fjárframlaga ríkisins eða
hvort óvarlega hafi verið farið með
fé skal ég ekki segja. Stofnunin var
að minnsta kosti orðin alveg óstarf-
hæf og hafði ekkert í samkeppni við
aðrar lánastofnanir að gera,“ segir
Grímur. „Byggðastofnun hefur ver-
ið í algjörri tilvistarkreppu og átt
undir högg að sækja. Þrátt fyrir inn-
spýtingu núna sé ég stofnunina ekki
verða neina þungavigtarstofnun.“
Kristinn er sammála því að
Byggðastofnun standi illa í sam-
keppni við viðskiptabankana. Hann
telur stofnun-
ina ein-
fald-
lega
bjóða upp á okurlán. „Lánastarf-
semin er háð því að standa undir
sér, líkt og hjá viðskiptabönkunum,
í stað þess að meiri áhætta sé leyfð.
Sterkir viðskiptavinir stofnunarinn-
ar hafa verið keyptir yfir til viðskipta-
bankanna og í staðinn situr hún eftir
með fyrirtæki sem verr standa. Um
leið hverfur hagnaðurinn af lánveit-
ingum stofnunarinnar og tapið blas-
ir við. Það segir sig sjálft að stofn-
unin er gerð máttlaus með þessum
hætti og nær aðeins að bjóða við-
skiptavinum sínum upp á okurlán,“
segir Kristinn.
Mörg jákvæð merki
Aðalsteinn leggur áherslu á að þó
svo mikill hallarekstur hafi verið hjá
Byggðastofnun síðustu ár sé margt
jákvætt að finna í starfsemi henn-
ar. Hann ítrekar jafnframt skoðun
sína að innspýting ríkisstjórnarinn-
ar í sjóði stofnunarinnar nýtist ekki
eingöngu í mótvægisaðgerðirnar og
á von á því að fyrstu skrefin verði til
aðstoðar í rækjuvinnslu.
„Við höfum hingað til ekki ver-
ið í góðri stöðu til að þola mikil
vanskil hjá viðskiptavinum og slíkt
hefur valdið okkur miklum vanda.
Stór töp í einstaka fyrirtækjum
settu okkur í mikinn vanda og nú
getum við vonandi betur þolað
þetta. Frá
fornu
fari
TrauSTi hafSTEinSSon
blaðamaður skrifar: trausti@dv.is
„Það hlaut að koma að
því að menn ákvæðu ann-
aðhvort að leggja stofn-
unina niður eða gyrða
upp um hana.“
Guðjón arnar Kristjánsson
formaður frjálslynda flokksins telur
Byggðastofnun hafa mikilvægu
hlutverki að gegna á næstu
misserum. Hann telur mörg
aðkallandi verkefni bíða ríkisstjórnar-
innar til að koma fólki og fyrirtækjum
til hjálpar á landsbyggðinni.
Pétur Blöndal Vill leggja niður Byggðastofn-
un þar sem vandi byggðanna hafi ekkert lagast
með tilvist hennar. Hann telur fátt annað en tap
og frekari skuldir blasa við hjá stofnuninni.
Vandi landsbyggðarinnar Miklum vanda er spáð í kjölfar
ákvörðunar um kvótaskerðingu og er Byggðastofnun ætlað hlutverk
í mótvægisaðgerðum ríkisstjórnarinnar. skiptar skoðanir eru hins
vegar um tilvist stofnunarinnar og deilt um stefnu stjórnvalda.
Hættu útlánum 2005