Félagsbréf - 01.07.1956, Blaðsíða 23

FÉLAGSBRÉF
21
þjóSeiningar". Auðvitað var hér ekki
um annað að ræða en klíku, sem
Kjreml-herrarnir höfðu klakið út. En
nú ger'ði hún brotalaust kröfu til
þess að vera talin stjórn Póllands
og hafa stjórnarvöld yfir öllum Pól-
verjum.
En margt var það þrátt fyrir allt,
sem enn stóð fyrir því, að Sovét-
Bússland gæti umsvifalaust undir-
okað Pólland.
I fvrsta lagi sú sterka þjóðemis-
tilfinning, sem öldum saman hafði
staðizt kúgun og yfirgang voldugra
nágranna. Samofin þessari kennd var
djúprætt tortryggni í garð beggja,
Þýzkalands og Sovét-Rússlands, sem
bæði höfðu átt sök á aldalöngum
hörmungum pólsku þjóðarinnar, því
Sovét-Rússland var í þeim efnum
beinn arftaki keisaradæmisins í aug-
um Pólverja.
Þessi þjóðemistilfinning var mjög
sterk meðal bænda, engu síður en
meðal miðstéttarinnar og æðri stétta.
En einkum gætti hennar þó ákaflega
í hemum. Og fyrir þessa tilfinningu
og þau pólitísku sjónarmið, sem af
henni leiddi, var pólska útlagastjóm-
in í London hinn gildi, þjóðlegi full-
trúi.
Pólska útlagastjómin var frjáls-
lynd borgaraleg stjórn, að mestu
leyti skipuð mönnum úr pólska
bændaflokknum, sem var sterkasti
flokkur landsins, og að auki mönn-
um úr flokkum jafnaðarmanna, ka-
þólskra og lvðræðissinna. Eoringi
Bændaflokksins var Stanislarv Mikol-
ajczyk, víðkunnur landbúnaðarfröm-
uður. 14. júlí 1943 varð hann for-
sætisráðherra pólsku útlagastjómar-
innar, eftir dauða Sikorskis hers-
höfðingja, sem farizt hafði í flug-
slysi.
I fyrstu ræðu, sem Mikolajczyk
hélt sem forsætisráðherra, mælti
hann: „Vandamálið um sambúð Pól-
lands og Sovét-Rússlands, er í svip-
inn höfuðvandamál utanríkisstefnu
vorrar. Pólska stjórnin liyggst að
taka á þessu vandamáli af fyllsta
góðvilja og samvinnuhug við Sovét-
ríkin, byggðum á gagnkvæmri virð-
ingu og tilliti til hagsmuna hvors
aðila um sig. Góð sambúð Póllands
og Rússlands er söguleg nauðsyn
beggja ríkja“.
En á þeim tíma, sem þessi ræða
var haldin, hafði þó mjög alvarlegt
mál komið upp á milli Kreml og
pólsku útlagastjómarinnar.
13. apríl, þrem mánuðum áður,
hafði þýzka útvarpið skýrt frá því,
að fundizt hefðu í Katyn nálægt
Smolensk grafir allt að tíu þúsund
pólskra liðsforingja, sem Þjóðverjar
héldu fram, að Rússar hefðu myrt
snemma árs 1940, þegar Rauði her-
inn hafði landssvæði þetta á valdi
sínu.
Þó að Pólverjar í London og
stjóm þeirra bæra ekki mikið traust
til þýzkra fregna, hallaðist hún þó
að því, að frásaga Þjóðverja væri
sönn, þar sem henni hafði reynzt
ógerlegt að komast að raun um það
samkvæmt upplýsingum Sovéther-
stjórnarinnar og annarra rússneskra
yfirvalda, hvað væri orðið af þús-
undum pólskra liðsforingja, sem
saknað var. Eftir þrjú ár var enn-
þá allt á huldu um örlög þeirra og
þótti að vonum grunsamlegt.
Utvarpið í Moskvu birti harðorð
mótmæli gegn hinni þýzku fregn