Sveitarstjórnarmál - 01.10.1993, Qupperneq 4

FORUSTUGREIN
Grunnskólinn
til sveitaifélaganna
Á vettvangi Sambands íslenskra sveitarfélaga hefur
oft verið ályktað um mikilvægi þess að efla sveitar-
stjórnarstigið með því að færa verkefni frá ríki til
sveitarfélaga. Þannig nýtist best frumkvæði og ábyrgð
heimamanna varðandi stjórn þeirra mála sem eðlilegast
er að leysa í héraði og ákvarðanavaldið færist nær þeim
er þjónustunnar eiga að njóta.
Forsenda breyttrar verkaskiptingar ríkis og sveitar-
félaga er að sveitarfélögunum verði tryggðar auknar
tekjur til að mæta auknum verkefnum. Breytingar á
tekjustofnum sveitarfélaga þurfa jafnframt að tryggja
sveitarfélögunum tekjur til að mæta fyrirsjáanlegum
kostnaðarauka vegna ákvæða laga um aukna þjónustu
í málaflokkum sem sveitarfélögunum er ætlað að yfir-
taka.
I febrúar sl. ályktaði fulltrúaráðsfundur sambandsins
að rétt væri að fela sveitarfélögunum að fullu rekstur
grunnskólanna og nú hefur ríkisstjórnin lýst því yfir að
hlutdeild ríkisins í rekstrarkostnaði þeirra verði færð til
sveitarfélaganna I. ágúst 1995. Með þeirri yfirlýsingu
er komið til móts við óskir flestra sveitarstjórnarmanna.
I framhaldi af því hefur sambandið tilnefnt fulltrúa sína
í tvær nefndir til að undirbúa verkefnaflutninginn.
Nefndunum er m.a. ætlað að meta kostnað og gera til-
lögur um nýja tekjustofna til handa sveitarfélögunum til
að mæta auknum kostnaði og fjalla um hvernig farið
verði með áunnin starfsréttindi og Iífeyrissjóðsmál
starfsmanna skólanna.
Rfkið greiðir nú laun kennara og skólastjórnenda í
grunnskólunum en sveitarfélögin annan rekstrarkostn-
að og allan stofnkostnað. Reynslan sýnir að slíkur
samrekstur er engin trygging fyrir faglegu og góðu
skólastarfi. Þvert á móti leiðir það fyrirkomulag til
margháttaðra vandkvæða og hamlar eðlilegri framþró-
un. Forsvarsmenn Kennarasambands Islands hafa uppi
efasemdir um ágæti þess að sveitarfélögin taki við nú-
verandi verkefni ríkisins í rekstri grunnskólanna og
virðast margir hverjir ekki treysta sveitarfélögunum
fyrir aukinni ábyrgð á málefnum þeirra. í því sambandi
er nærtækast að líta til þess frumkvæðis og ábyrgðar er
sveitarfélögin hafa sýnt í því að byggja upp grunnskól-
ana og tryggja eðlilegt skólahald.
Sveitarstjórnarmenn áttu á sínum tíma nánast allt
frumkvæði að uppbyggingu grunnskólanna í landinu.
Sveitarfélögin lögðu út fé fyrir kostnaðarhlutdeild rík-
isins og knúðu það til uppbyggingarstarfsins. Eftir að
sveitarfélögin tóku að fullu við greiðslu byggingar-
kostnaðar hefur síst dregið úr framkvæmdum við
grunnskólana og þær hafa verið betur skipulagðar og
tekið skemmri tíma.
Þótt ríkið hafi haft það hlutverk að greiða laun kenn-
ara og skólastjóra grunnskólanna hafa sveitarfélögin
orðið að leggja fram ómælda fjármuni til að kennslu-
skyldu væri fullnægt. í því sambandi má nefna greiðslu
launauppbóta og annarra aukagreiðslna til kennara og
skólastjórnenda. Lögskylda ríkisins hefur því víða ekki
tryggt skólastarf með fullnægjandi hætti. Á hinn bóginn
hafa sveitarfélögin gengið inn á verksvið ríkisins þegar
það hefur brugðist skyldum sínum. Ríkið hefur ekki
treyst sér til að standa undir kostnaði við lengingu
skóladags. Á hinn bóginn hafa nokkur sveitarfélög, að
eigin frumkvæði í samráði við kennara og skólastjórn-
endur, beitt sér fyrir lengingu skóladags og borið af því
kostnað til að koma til móts við óskir foreldra og barna.
Samkvæmt núgildandi verkaskiptingu milli ríkis og
sveitarfélaga er það þó augljóslega verkefni ríkisins.
Varðandi slíka nýbreytni hefur verkaskiptingin oft tor-
veldað æskilega þróun í skólastarfi.
Mörg vandkvæði koma upp í grunnskólununt varð-
andi samrekstur ríkis og sveitarfélaga. Það á við um
stjórnunarlega þætti og einnig það hvað ríkinu beri að
greiða af vinnu kennara og hvað sé sveitarfélagsins.
Hnökrar af því tagi og misvísandi túlkanir eru veiga-
mikil rök fyrir því að reksturinn sé allur á einni hendi
og að sveitarfélögin taki að sér greiðslu launa og
kjarasamningagerð við kennara og skólastjórnendur og
nkið verði leyst undan því verkefni.
Núgildandi verkaskipting ríkis og sveitarfélaga
varðandi rekstur grunnskólanna er engin trygging fyrir
framtíð einstakra skóla, sem mörgum reynist nú erfitt
að sinna hlutverki sínu. Líklegra er að með færslu alls
rekstrarins á eina hönd og með auknu valdi og ábyrgð
sveitarfélaganna á málefnum grunnskólanna verði betur
sinnt því hlutverki að sjá nemendum fyrir góðum skóla.
250