Sveitarstjórnarmál - 01.10.1997, Blaðsíða 38

F RÆÐS LUMÁL
setu, félagslegrar þjónustu og
menntunar. Könnunin var gerð í tíu
sveitarfélögum.
Greint er frá framhaldsskólakönn-
uninni í skýrslu nr. 2 um heima-
byggðina fyrir alla (Johnsen 1996
b). Könnunin var framkvæmd á vor-
önn 1995 sem viðtalskönnun við
skólameistara í samráði við kenn-
ara. Sú leið var valin að fjalla um
ntálefni allra nemenda sem þurfa á
sérkennslu að halda. Einungis hluti
af þeim myndi greinast með fötlun.
Ekki hefur verið reynt í þessari
skýrslu að greina sundur eða bera
saman nemendur með fötlun og
aðra nemendur með sérkennsluþarf-
ir. Aðalmarkmiði könnunarinnar var
skipt í fjóra þætti. Þættirnir voru
þeir sömu og í könnun sem varðaði
grunnskólann (Johnsen 1996 a).
Einnig var reynt að hafa spuming-
arnar eins líkar og mögulegt var
miðað við að þessi tvö menntunar-
stig eru í mörgu ólík. Var þetta gert
til að auðvelda samanburð milli
skólastiga.
Aðalmarkmiðin voru:
• Að kanna þróun og stöðu sér-
kennslumála í heimabyggð.
• Að athuga sérstaklega hvernig
ábyrgð skiptist/er álitið að skiptist
milli aðila sem vinna að sérkennslu-
málum.
• Að kanna þróun og stöðu sam-
vinnu um þjónustu við nemendur
sem fá sérkennslu innan sveitarfé-
lags og landsfjórðungs.
• Að leita eftir hugmyndunt þeirra
sem vinna að þessum málum um
áframhaldandi þróun.
Mikilvægt er að hafa í huga að
könnun sent þessi greinir einungis
frá hluta af þróun og stöðu sér-
kennslumála. Eg vil hér benda sér-
staklega á nokkrar takmarkanir.
í þessari könnun er í fyrsta lagi
leitast við að greina frá staðreynd-
um sem varða þróun og stöðu sér-
kennslumála í framhaldsskólum
eins landshluta. I öðru lagi er greint
frá túlkun, viðhorfum og mati skóla-
meistara og samstarfsaðila til þróun-
ar, stöðu og framtíðarmöguleika í
sérkennslu. Hvort þessar skoðanir
samsvara þeim raunveruleika sem
nemendur með sérkennsluþarfir búa
við og er túlkað eins af þeim og að-
standendum þeirra hefur ekki verið
athugað, en það gæti verið efni í
aðra könnun.
Sá munur er á grunnskóla og
framhaldsskóla að öllum ber skylda
til að stunda grunnskólanám meðan
þátttaka í framhaldsnámi er frjáls.
Mun færri nemendur stunda fram-
haldsskólanám en grunnskólanám.
Þessi könnun hefur ekki náð til
þeirra sem velja að stunda ekki
framhaldsskólanám eða falla brott
úr því. Astæða er til að halda að
fjölmargir nemendur með sér-
kennsluþarfir séu meðal þeirra.
Stutt samantekt á heild-
arniöurstööum
I könnunarskýrslunni var greint
frá upplýsingum um stöðu þessa
þáttar með áherslu á hvemig ábyrgð
skiptist milli aðila sem vinna að sér-
kennslumálum, hvort og þá hvemig
kennsla nemenda með sérkennslu-
þarfir er skipulögð og viðhorf til
kennslu nemenda með sérkennslu-
þarfir. Auk þess var leitað eftir hug-
myndum um áframhaldandi þróun í
þessum málaflokki.
Af þeim upplýsingum sem fram
komu eru eftirfarandi atriði sérstak-
lega athyglisverð:
□ Framhaldsskólar á Austurlandi
eru frekar fámennir skólar. Fjöldi
nemenda í áföngum er ekki mikill.
Aðstæður til að kynnast nemendum,
námsþörfum þeirra, líðan og félags-
legri stöðu ættu því að vera ákjósan-
legar til að skipuleggja nám við
hæfi nemenda með sérkennsluþarf-
ir. Þessi skoðun kann að stangast á
við niðurstöður könnunar sem gerð
var nýverið, þar sem brottfall nem-
enda var borið saman við m.a. stærð
skólanna (Baldur Gíslason 1996).
Fjallað verður nánar um þetta síðar í
greininni.
□ Skólamir eru heimavistarskólar.
Það má leiða getum að því að ein
ástæða þess að sumir nemendur
með sérkennsluþarfir fara ekki í
framhaldsnám sé að þeir treysti sér
ekki til að flytja að heiman. I sum-
um tilvikum verður að reikna með
töluverðum aukakostnaði til þess að
skapa aðstæður við hæfi nemenda í
heimavist.
□ Mikil vöntun er á menntuðum
sérkennurum og námsráðgjöfum.
Margir starfandi kennarar hafa þó
sýnt þessum málaflokki áhuga með
því að sækja tíu eininga kynningar-
námskeið á vegum Kennaraháskóla
Islands á sviði sérkennslu.
□ Vinnuálag kennara dreifist
ójafnt milli skóla og virðist geta
verið kennslu við hæfi nemenda
fjötur um fót í sumum skólum.
□ Ekki var sótt um sérkennslu-
stundir í öllum skólum. Lítið var
leitað eftir ráðgjöf. Oöryggi virtist
ríkja um hvar ætti að leita ráðgjafar
um sérkennslumál.
□ Kennsla við hæfi einstakra nem-
enda, námsskrárgerð, sveigjanlegt
kennsluskipulag og samstarf innan
og utan skólans vegna kennslu nem-
enda með sérkennsluþarfir virðist
vera á byrjunarstigi. Nokkur til-
raunaverkefni og upplýsingasöfnun
hafði verið unnin, en samræmdar
aðgerðir og varanlegar úrlausnir
virtust vera af skornum skammti.
Framkomnar aðgerðir vekja þó
áhuga og mætti kynna betur. Auk
sérkennslu voru nefndar eftirtaldar
ráðstafanir til að skapa skilyrði til
náms við hæfi (Fjöldi viðmælenda
sem nefna hvert atriði er skráður
með tölu innan sviga fyrir aftan
hvert atriði):
□ fomám (3)
□ einstaklingskennsla við hæfi (2)
□ einstaklingsviðtöl (2)
□ ráðgjöf (2)
□ möguleikar á að fjölga tímum í
áföngum (1)
□ sérverkefni(1)
□ starfsdeild (1)
□ samstarf starfsdeildar og atvinnu-
lífs(l)
□ hljóðbækur (1)
□ „samhjálp nemenda" skipulögð (1)
228