Sveitarstjórnarmál - 01.10.1997, Blaðsíða 44

MÁLEFNI FATLAÐRA
greint heimildarákvæði kr.
34.490.790 sem skiptast hlutfalls-
lega þannig að félagasamtök og
sjálfseignarstofnanir fatlaðra hafa
fengið 86,42% og sveitarfélög
13,58%. Ibúðirnar eru eign fram-
kvæmdaraðila, þ.e.a.s. félagasam-
taka, sjálfseignarstofnana eða sveit-
arfélaga, sem leigja þær síðan fötl-
uðum, en þetta kerfi gerir ekki ráð
fyrir að fatlaðir eignist hlut í íbúð-
unum.
Þess skal getið nú að nokkrar
breytingar urðu á lögum um málefni
fatlaðra sem voru staðfest sem lög
frá Alþingi hinn 31. desember 1996,
þar á meðal að styrkur úr fram-
kvæmdasjóði megi ná til alls fram-
lags þegar sveitarfélög eiga í hlut.
Með þessari breytingu hefur
sveitarfélögum verið gert jafn hátt
undir höfði og félagasamtökum fatl-
aðra í þessum efnum.
Verndaöar íbúðir
Samkvæmt fyrrnefndri reglugerð
um búsetu fatlaðra er skilgreining á
vernduðum íbúðum eftirfarandi:
„Með vemduðum íbúðum er átt við
íbúðir sem byggðar em saman í húsi
og skipulögð sérstök þjónusta fyrir
húsið í heild sinni. Þar getur verið
um að ræða húsvörslu, mötuneyti,
sameiginlegt eldhús, sameiginlegt
tómstundarými o.fl.
Verndaðar íbúðir geta verið á
vegum sveitarfélaga, félagasamtaka
eða sjálfseignarstofnana.
Ibúðirnar geta jöfnum höndum
verið félagslegar íbúðir sem og
íbúðir á almennum markaði í eigu
ofangreindra aðila.
Vemdaðar íbúðir eru leigðar hin-
um fötluðu. Eigandi ber ábyrgð á
kostnaði við rekstur sameignar, en
er heimilt að taka sérstakt gjald af
leigutaka fyrir þá þjónustu sem þar
er veitt.
Fatlaðir sem búa í íbúðum eiga
rétt á heimaþjónustu skv. lögum um
félagsþjónustu sveitarfélaga og fer
framkvæmd þjónustunnar eftir regl-
um hlutaðeigandi sveitarfélags. Þeir
geta einnig átt rétt á almennri lið-
veislu frá sveitarfélaginu.
Með lögum um málefni fatlaðra
frá 1992 hafa fatlaðir átt rétt á frek-
ari liðveislu sem felur í sér marg-
háttaða aðstoð við ýmsar athafnir
daglegs lífs enda sé hún nauðsynleg
til að koma í veg fyrir dvöl á stofn-
un.
Svæðisskrifstofur hafa með hönd-
um skipulagningu og ábyrgð á frek-
ari liðveislu við fatlaða sem búa
sjálfstætt í íbúðum, en kostnaður
greiðist af ríkinu. Á yfirstandandi
ári eru á fjárlögum um 100 milljónir
króna til þess að standa straum af
kostnaði vegna frekari liðveislu, en
gert er ráð fyrir að um 320 fatlaðir
njóti góðs þar af.
Varðandi heimahjúkrun við fatl-
aða vísast til laga urn heilbrigðis-
þjónustu.
Sambýli
Eins og komið hefur fram hér að
framan hafa áherslur í búsetumálum
fatlaðra tekið miklum breytingum á
undanfömum árum og markvisst er
stefnt að auknu sjálfstæði þeirra
með búsetu í íbúðum. Þetta fyrir-
komulag nýtist þó fyrst og fremst
þeim sem hafa meiri fæmi og þurfa
ekki stöðuga nærveru starfsmanna.
Þróunin hefur því orðið sú að
fjöldamargir íbúar sem áður bjuggu
á sambýlum hafa flutt í íbúðir eftir
að hafa fengið þjálfun og leiðsögn
og þannig skapast rými fyrir aðra
íbúa sem eru mjög mikið fatlaðir
bæði andlega og líkamlega og
þarfnast mikillar aðstoðar starfs-
manna.
Sambýli eru heimili fatlaðra 16
ára og eldri og er fjöldi íbúa á
hverju sambýli að jafnaði 5-6
manns, en frá þessari reglu em und-
antekningar og dæmi er um að ein-
ungis fjórir íbúar séu á sama sam-
býli. Fjöldi starfsmanna sem eru
ráðnir að sambýli fer eftir þjónustu-
þörfum íbúanna og er því nokkuð
breytilegur frá einu til annars. íbú-
um skal veitt leiðsögn eftir þörfum
og skal leitast við að efla sjálfstæði
þeirra og fæmi eins og kostur er.
Launakostnaður starfsmanna greið-
ist úr ríkissjóði og ennfremur er
greitt fæðisfé starfsmanna sem renn-
ur í heimilissjóð sambýlisins.
Annar rekstrarkostnaður greiðist
af íbúum sambýlis þannig að íbú-
arnir leggja að hámarki 75% af
samanlögðum örorkulífeyri og
tekjutryggingu eða jafngildi þess í
sérstakan heimilissjóð sem skal
standa undir sameiginlegum út-
gjöldum íbúanna. Þá er m.a. átt við
fæðiskostnað, rafmagns- og hita-
kostnað, opinber gjöld, afnotagjöld
af síma, sjónvarpi og útvarpi svo og
eðlilegt viðhald húsbúnaðar o.fl.
Framkvæmdastjóri svæðisskrif-
stofu, eða starfsmaður í umboði
hans, ber ábyrgð á vörslu einkafjár-
muna íbúanna og sameiginlegra
sjóða þeirra.
Stofnkostnaður sambýla á vegum
ríkisins er greiddur með framlögum
úr Framkvæmdasjóði fatlaðra.
Á landinu eru nú 72 sambýli með
um 375 íbúa. Gert er ráð fyrir 3^1
nýjum sambýlum á þessu ári, þar af
einu vegna útskrifta af Kópavogs-
hæli. Meðalrekstrarkostnaður hvers
sambýlis er um 12-13 milljónir
króna á ári.
Vistheimili
Með vistheimili er átt við sólar-
hringsstofnanir fyrir fatlaða á öllum
aldri þar sem hinir fötluðu eiga
heimili og fá nauðsynlega þjónustu.
Rekstrarkostnaður greiðist allur
úr ríkissjóði, en heimilismenn fá
vasapeninga samkvæmt lögum um
almannatryggingar. Sólarhrings-
stofnunum hefur fækkað í seinni tíð
og má í því sambandi geta þess að
vistheimilið Sólborg á Akureyri var
lagt niður á síðasta ári og fluttu vist-
menn í sambýli eða íbúðir eftir því
sem þótti henta þörfum þeirra. Öðr-
um vistheimilum, t.d. Vonarlandi á
Egilsstöðum og Bræðratungu á ísa-
firði, hefur verið breytt í sambýli.
Áfangastaöir
Við endurskoðun laga um málefni
fatlaðra frá 1992 kom inn nýtt
ákvæði sem gerir ráð fyrir sérstök-
um áfangastöðum sem búsetuúrræði
fyrir fatlaða. Með áfangastað er átt
234