Sveitarstjórnarmál - 01.06.2000, Blaðsíða 4

FORUSTUGREIN
Tekjustofnar sveitarfélaga
Hlutverk og ábyrgð sveitarfélaga fer stöðugt
vaxandi og til þeirra eru gerðar miklar kröfur,
bæði af löggjafarvaldinu og íbúum sveitarfélag-
anna, um betri og aukna þjónustu þeirra á nær öll-
um sviðum. Við lifum í samfélagi sem tekur
hröðum breytingum ár ffá ári í stjórnun efnahags-
og atvinnumála og vinnubrögð sem giltu í gær
geta verið úrelt í dag. Við þessar kringumstæður
verður stjómun ffamkvæmda og reksturs sveitar-
félaga vandasamari en áður og kröfúr um trausta
fjármálastjórn, forgangsröðun verkefna og nýjar
stjórnunaraðferðir í fyrirtækjum og stofnunum
sveitarfélaga stöðugt meira til umfjöllunar.
Til þess að sveitarfélögin geti með bærilegum
hætti gegnt hlutverki sínu og rækt skyldur sínar,
og þá ekki síst í samræmi við ákvarðanir löggjaf-
ar- og framkvæmdavaldsins, er ekki einungis
nægjanlegt að fyrrgreindra þátta sé gætt í rekstri
þeirra heldur verða þau að hafa réttláta og eðli-
lega tekjustofha.
Umræðan um tekjustofna og fjármál sveitarfé-
laga hefúr oft verið á afar neikvæðum nótum og
byggð á mikilli vanþekkingu. Slík umræða er
mikil einföldun á þeim staðreyndum sem við
blasa í Qármálum sveitarfélaga. Það fer á hinn
bóginn minna fyrir því hjá mörgum, sem um
þessi mál fjalla, hvort ástæðan fyrir aukinni
skuldasöfnun ýmissa sveitarfélaga er sú að tekju-
stofnar þeirra séu ekki í samræmi við þau verk-
efni, sem lögð hafa verið á herðar sveitarfélag-
anna.
Það jákvæða við alla þessa umræðu, þar sem
ákveðnar staðreyndir um fjármál og tekjustofna
sveitarfélaga hafa verið lagðar á borðið sem sýna
ótvírætt að þau þurfa meiri tekjur, er þó það að
skilningur alþingismanna og margra annarra á
nauðsyn þess að leiðrétta og efla tekjustofna sveit-
arfélaga hefur aukist. Góð samvinna og gagn-
kvæmt traust milli ríkis og sveitarfélaga um þessi
mál og önnur er nauðsynleg forsenda þess að betri
árangur náist í efnahagsstjórnun opinberra aðila
og aðhalds sé gætt í ffamkvæmdum og rekstri.
Hlutdeild sveitarfélaga í opinberum umsvifúm
eykst sífellt og því mikilvægara en nokkru sinni
fyrr að efla samfelldar rannsóknir á hag og hlut-
verki sveitarfélaganna, tekjum og gjöldum þeirra
og á þætti sveitarfélaganna í búskap hins opin-
bera. Ef til vill er ástæðan fyrir tómlæti okkar í
þessu efni sú að við teljum okkur ekki þurfa á
þessu að halda, með vísan til greiðra boðskipta og
tiltölulega einfalds og skilvirks stjórnkerfis.
Reynslan á Norðurlöndunum er á þann veg að
þeim mun meira virðist fjasað og grúskað eftir því
sem stjórnsýslu- og skattaleg samskipti ríkis og
sveitarfélaga reynast flóknari og þyngri í vöfúm.
Nú er að störfúm nefhd skipuð fulltrúum ríkis
og sveitarfélaga, sem á undanfornum mánuðum
hefur unnið að heildarendurskoðun á tekjustofh-
um sveitarfélaga með það að markmiði að þeir
verði í samræmi við lögbundin verkefni þeirra.
Gagnaöflun nefndarinnar er senn að ljúka og
stefnt að því að tillögur hennar liggi fyrir um
mánaðamótin júní-júlí nk. Þær niðurstöður og af-
greiðsla Alþingis á þeim getur skipt sköpum livað
varðar stöðu og styrkleika sveitarstjómarstigsins í
næstu framtíð. Því er afar brýnt að um heildarend-
urskoðun á tekjustofnum sveitarfélaga náist góð
samstaða milli ríkis og sveitarfélaga.
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson
66