Sveitarstjórnarmál - 01.06.2000, Blaðsíða 24

STJÓRNSÝSLA
á teningnum í lögum um leikskóla nr. 78/1994 og
grunnskólalögum nr. 66/1995, þó með þeirri undantekn-
ingu að í þessum lögum er gert ráð fyrir að starfsmenn
þurft til að sinna þessum verkefnum auk leikskóla-
nefnda og skólanefnda. Sömu sjónarmið er að finna í
lögum um hollustuhætti og mengunarvarnir nr. 7/1998.
Samkvæmt þeim lögum fer heilbrigðisnefndin með flest
þau verkefni sem embættismenn heilbrigðiseftirlits sjá
um, en að vísu er gert ráð fyrir að heilbrigðisfulltrúar,
sem reyndar fara með sjálfstætt áminningarvald o.fl.,
starfi í umboði nefndarinnar.
Framangreind dæmi sýna að meginhugsun sveitar-
stjómarlaga um aðskilnað embættislegs valds annars
vegar og pólitísks hins vegar nær ekki til veigamikilla
lagabálka sem varða sveitarstjómarmál.
Þar sem minnst er á starfsmenn á annað borð í um-
ræddum lögum er það gjaman í því skyni gert að vemda
starfsréttinda tiltekinna hópa. Þannig getur t.d. doktor í
uppeldisfræðum ekki verið leikskólastjóri nema því að-
eins að hann hafi jafnframt lokið þriggja ára námi í
Fósturskóla íslands eða arftaka hans. Samkvæmt lögum
um hollustuhætti og mengunarvarnir er gengið enn
lengra í þeim efnum að taka fram fyrir hendur sveitar-
stjóma, en skv. 15. gr. laganna skal framkvæmdastjóri
heilbrigðiseftirlits ráðinn úr hópi þeirra heilbrigðisfull-
trúa sem starfa hjá eftirlitinu, ef tveir eða fleiri slíkir
starfa þar. Sveitarstjóminni er með þessu ekki aðeins
meinað að ráða t.d. viðskiptaffæðing eða lögfræðing til
þessa veigamikla stjómunarstafs heldur skal hann vera
heilbrigðisfulltrúi að mennt og vera þegar í starfi hjá
stofhuninni.
Enn má hér taka dæmi. Á sjúkrahúsum em starfandi
tveir sjálfstæðir stjómunarpíramídar, hinn læknisffæði-
legi og annar á sviði hjúkmnarfræða. Framkvæmdastjór-
inn og stjóm em þar svo einhvers staðar til hliðar. Lái
mér það enginn, en ég hef einhvem veginn aldrei skilið
þetta stjómunarmynstur sjúkrahúsanna og tel það a.m.k
ekki árangursríkt, enda á skjön við alla viðurkennda
teoriu um stjómun.
Staðreynd er að við undirbúning löggjafar koma fúll-
trúar hagsmunaaðila þar mjög gjaman að. Oft er þar ver-
ið að gæta sérhagsmuna tiltekinna starfshópa og verja
starfsréttindi þeirra, sem í mörgum tilfellum fara ekki
saman við hagsmuni og vilja sveitarstjómanna.51
Áhersla löggjafans hefúr hins vegar verið á löggild-
ingu og lögvemd hvers konar starfsheita og forgangs-
eða einkarétt til starfa á viðkomandi sviði, sbr. t.d. 1. nr.
24/1985 um starfsheiti og starfsréttindi heilbrigðisstétta.
Samkvæmt 1. gr. ákveður ráðherra hvaða starfsgreinar
em felldar undir lögin, nema starfsréttindi séu ákveðin í
sérlögum.61
Lög nr. 24/1985 em hér aðeins tekin sem dæmi, en
víða mætti bera niður, sbr. iðnaðarlög nr. 42/1978. Full-
yrða má að hér hafa löggjafmn og stjómvöld gengið
mun lengra en algengt er í rétti nágrannaríkja.
IV. Framsal verkefna
Samkvæmt 41. gr. sveitarstjórnarlaga er heimilt að
sameina nefhdir, þannig að ein nefhd fari með verkefhi á
fleiri en einu sviði þótt svo sé kveðið á í lögum að kjósa
skuli sérstaka nefhd til þess að fara með tiltekin verkefhi.
í greinargerð með lagafrumvarpinu kemur fram að til-
gangur þessa ákvæðis er að tryggja möguleika sveitar-
stjómar á að skipuleggja stjómsýslu sína með hagkvæm-
asta og skilvirkasta hætti, eftir aðstæðum hveiju sinni.
Heimild til sameiningar nefnda er mjög viðtæk.
Þannig er ekki gerð krafa um skyld verkefni þeirra
nefnda sem sameinaðar em enda þótt segja megi að það
falli undir góða stjómsýslu að ein og sama fagnefnd fjalli
um skylda málaflokka.
44. gr. sveitarstjómarlaga er svohljóðandi:
Sveitarstjórn ákveður valdsvið nefnda, ráða og
stjóma sem hún kýs nema slíkt sé ákveðið í lögum.
Sveitarstjóm getur falið nefnd, ráði eða stjóm fulln-
aðarafgreiðslu mála nema lög mæli á annan veg.
í því skyni að stuðla að hagræðingu, skilvirkni og
hraðari málsmeðferð er sveitarstjóm heimilt í sam-
þykkt sveitarfélagsins að ákveða að fela öðmm aðil-
um en nefndum afgreiðslu mála sem ekki varða
vemlega ijárhag sveitarfélagsins. Slíkri afgreiðslu
má þó ætíð skjóta til viðkomandi nefndar, byggðar-
ráðs eða sveitarstjómar.
Greinin byggir á þeirri meginreglu að sveitarstjómin
móti sjálf stjómsýsluna í sveitarfélaginu nema lög kveði
sérstaklega á um annað.
Spyrja má um túlkun 2. mgr., þar sem heimiluð er
fullnaðarafgreiðsla mála nema að lög mæli á annan veg.
Eftir orðanna hljóðan mætti ætla að sveitarstjóm væri
óheimilt að fela nefnd endanlega afgreiðslu, ef í lögum
er gert ráð fyrir afgreiðslu sveitarstjómar. Hér má nefha
skipulags- og byggingarlög nr. 135/1997, lög um félags-
þjónustu sveitarfélaga nr. 44/1998 og lög um húsnæðis-
mál nr. 45/1998.
í greinargerð með frumvarpinu koma ekki fram leið-
beiningar í þessum efnum í skýringum við 2. mgr. 44. gr.
Hins vegar má benda á að svo þröng túlkun gerði hana í
reynd óþarfa, þar sem sveitarstjóm hefur vissulega al-
mennt rétt til að ákveða valdsvið nefnda sé því ekki skip-
að með lögum. Þá má benda á ákvæði 3. mgr. sem fjallar
um heimild sveitarstjómar til að fela öðmm aðilum en
nefndum afgreiðslu mála, s.s. embættismönnum. Væri
mjög óeðlilegt, og varla tilgangur ákvæðisins, að sveitar-
stjóm hefði rýmri rétt til að fela embættismanni fullnað-
arafgreiðslu máls en kjörinni nefnd, ráði eða stjóm á
vegum sveitarfélagsins. Þá má ítreka þá meginreglu 44.
gr. sem byggir á að sveitarstjóm móti sjálf stjómsýsluna
86