Sveitarstjórnarmál - 01.06.2001, Page 17

Þjóðlegur fróðleikur
lýst að hann hafi verið stór maður vexti, þrekinn
og herðabreiður, með hátt og breitt enni. Stórar
augabrýr, móblá augu, með friðan munn og höku.
Hann var ávallt hægur og stilltur í framgöngu en
fastur fyrir og vakti virðingu manna. Gísli var
fæddur 9. október 1774 og lést í hárri elli 16. ágúst
1858.6)
Þórður Sveinbjörnsson fær Árnessýslu
Sátu þeir Gísli hreppstjóri og Grafningsmenn í
kyrrðum lengi vel. Árið 1814 var Þórður
Thorlacius nýtekinn við Árnessýslu og sendi þá
stiftamtmanni umsögn sína um hreppstjóra í
Árnesþingi. Hann telur Gísla jafnhæfan hreppstjór-
um Stokkseyrarhrepps sem „hann vonar að verði
Þórður Sveinbjörnsson,
sýslumaður í Hjálmholti.
Þórður Guðmundsson,
sýslumaður á Litla-Hrauni.
brúklegri í starfi sinu með meiri reynslu og
ástundun þess“.7)
Þórður Sveinbjörnsson varð sýslumaður Árnes-
sýslu árið 1822. Frami hans var með ólíkindum.
Stúdent varð hann úr heimaskóla prests eins 16 ára
gamall. Næstu ár vann hann við ýmis störf, m.a.
hjá fóður sínum sem var auðugur hrossaprangari á
Vesturlandi. í sjö ár þar á eftir var hann skrifari
Stefáns amtmanns Stephensens á Hvítárvöllum.
Þórður var rétt þrítugur er amtmaður allt að því
þröngvaði honum til siglingar árið 1817 og
laganáms við Kaupmannahafnarháskóla. Þar lauk
hann lagaprófi sumarið 1820 með mjög loflegum
vitnisburði. Þann 16. maí 1822 var svo Þórður
skipaður sýslumaður Árnessýslu.
Þórður Sveinbjörnsson var einstakur iðjumaður
og nýtti tíma sinn vel meðan hann beið embættis.
Vann hann sem sjálfboðaliði, kauplaust, í
stjórnardeildum konungs og náði tekjum með því
að þýða lögbókina Grágás á latínu. Hann sótti
einnig námskeið í ýmsum hagnýtum fræðum:
dýrafræði, fúglafræði, grasafræði og eðlisfræði.
Með þessa fjölmenntun að vopni gerðist hann
fyrsti skógverndarmaður í Árnessýslu og má m.a.
þakka honum að Þjórsárdalsskógar fóru ekki í
auðn.8)
Þórði Sveinbjörnssyni lá í íyrstu gott orð til
Gísla hreppstjóra á Villingavatni. í umsögn sinni
um hreppstjóra í Árnessýslu árið 1823 segir hann
Gísla hafa „gegnt embætti sínu mér til hæfis“.9)
Séra Einar S. Einarsen tekur Þingvelli
Skömmu áður en Þórður tók við Árnessýslu
vígðist til Þingvalla Einar Sæmundsson er sig kall-
aði Einarsen. Hann var prestssonur frá Útskálum á
Suðurnesjum og hafði gegnt ýmsum störfum frá
stúdentsprófi, verið landfógetaskrifari og var settur
sýslumaður Skaftfellinga uns hann vígðist til
Þingvalla 7. október 1821. Hann gegndi einnig
annex-íunni á Úlfljótsvatni í Grafningi.10)
Fljótt lenti Einar prestur í útistöðum við sóknar-
börn sín. í árslok 1824 komst hann í mál í Þing-
vallasveit út af meðferð á skógum þeim sem
heyrðu undir Þingvallastað. Prestssetrið á Þingvöll-
um var með landmeiri jörðum. Bestu kostir jarðar-
innar voru silungsveiði í vatninu, ágætur skógur
og mikil sauðfjárbeit. Ekki gátu allir Þingvalla-
prestar hagnýtt sér til hlítar öll þessi landgæði, og
byggðu þeir því út frá sér hjáleigur. Ein hin þekkt-
asta var Skógarkot í miðjum Þingvallaskógi. Þar
bjó 1806-1843 Kristján Magnússon hreppstjóri,
mikilhæfúr bóndi og frægur nú af heimildaskáld-
sögu Björns Th. Björnssonar, „Hraunfólkið“.
Gott hafði löngum verið með þeim Kristjáni
hreppstjóra og Þingvallaprestum. En Einar prestur
Einarsen sá brátt ofsjónum yfir yrkingu Kristjáns
hreppstjóra á Þingvallaskógi. Fljótt mun hann hafa
forboðið hreppstjóranum öll not af skóginum nema
til eigin húsnota. Þá ráðstöfun kærði Kristján til
amtsins vorið 1824 og vísaði amtið málinu til
Þórðar Sveinbjörnssonar sýslumanns.
Niðurstaða sýslumanns var að Þingvallaprestur
væri ekki fær að nytja allan skóginn á réttan hátt.
Hann hefði ekki þá yfirsýn yfir skóginn sem
þyrfti. Ekki heldur nægan mannskap á prests-
setrinu sem dygði til að vinna allan þann skóg sem
markaður væri fyrir. Því myndi prestur hneigjast
um of til að leigja skóginn mönnum sem ekki
kynnu með hann að fara.