Sveitarstjórnarmál - 01.06.2001, Blaðsíða 44

Sameining sveitarfélaga
Miklar breytingar hafa orðið á skiptingu landsins
í sveitarfélög frá 1700 til þessa dags og mestar á
20. öld. Sameining sveitarfélaga hefur verið hröð
síðustu áratugi og eiga ýmsir af þeim sökum
torvelt með að heimfæra ýmsa staði til sveitar-
félags, ekki síst ef þeir voru kunnugir hinni eldri
skipan. Hér verður því birtur annáll breytinga á
skipun sveitarfélaga 1700-2001.
1699 Vallahreppi á Fljótsdalshéraði skipt í Valla-
hrepp, Eiðaþinghá og Hjaltastaðarþinghá
með lögréttusamþykkt. Þetta var annar af
tveimur síðustu löggerningum Alþingis hins
forna, hinn varðaði tímatal. Manntalið 1703
bendir til að skiptingin hafi þá ekki verið
framkvæmd.
1772 Mörkum Skarðsstrandarhrepps í Dalasýslu
við Fellsstrandarhrepp og Saurbæjarhrepp
breytt. Sá hluti Staðarfellskirkjusóknar sem
var í Skarðsstrandarhreppi var lagður til
Fellsstrandarhrepps og þeir bæir í Saurbæjar-
hreppi sem kirkjusókn áttu að Skarði voru
lagðir til Skarðsstrandarhrepps.
Fyrir 1787 Ölfushreppur skiptist í Ölfushrepp og
Grafningshrepp. Grímsneshreppur skiptist í
Grímsneshrepp og Þingvallahrepp. Tekið
skal fram að Þingvallahreppur er nefndur í
Skjölum um hyllingar íslendinga frá 1649
en er sagður vera hluti Grímsneshrepps í
Jarðabók þeirra Árna Magnússonar og Páls
Vídalíns. Ástæða er því til að ætla að
Þingvallahreppur (og jafnvel Grafningur ein-
nig) hafi notið einhvers sjálfstæðis í sveitar-
málum áður en hann varð sérstakur hreppur,
til dæmis verið sérstakt framfærsluumdæmi.
1786 Sex verslunarstaðir fengu kaupstaðarréttindi,
Reykjavík, Grundarfjörður, ísafjörður,
Akureyri, Eskifjörður og Vestmannaeyjar.
Þeir misstu allir kaupstaðarréttindin á fyrstu
tugum 19. aldar að Reykjavík undanskilinni.
Kaupstaðirnir töldust eftir sem áður vera
hluti þeirra hreppa sem þeir höfðu áður
tilheyrt.
Um 1787 Neshreppur á Snæfellsnesi skiptist í
Neshrepp utan Ennis og Neshrepp innan
Ennis.
1803 Reykjavík verður sérstakt lögsagnarumdæmi.
Borgarafundir hefjast og taka stjórn sveitar-
málefna að hluta.
1811 Botnsbæir í Hvalfirði lagðir til Hvalljarðar-
strandarhrepps en þeir höfðu um skeið
tilheyrt Kjósarhreppi. Sú skipan mun hafa
verið tekin upp á 18. öld, bæirnir eru taldir til
Hvalfjarðarstrandarhrepps í jarðabókum.
1822 Borgarar í Reykjavík taka fjármálastjórn
bæjarins í sínar hendur en bæjarfógeti hafði
annast hana frá 1803.
1823 Breytt mörkum Vallnahrepps og Hvamms-
hrepps í Eyjafirði. Stærra-Árskógssókn í
Vallnahreppi var lögð til Hvammshrepps.
1826 Breytt mörkum Fljótahrepps og Hvanneyrar-
hrepps. Úlfsdalabæir í Fljótahreppi lagðir til
Hvanneyrarhrepps. Þetta breytti einnig sýslu-
mörkum Skagafjarðar- og Eyjafjarðarsýslu.
1828 Grafningshreppur sameinaður Þingvalla-
hreppi.
1836 Reykjavík fær bæjarstjórn. Tekið skal fram
að árið 1822 kusu borgarar meðal annars
bæjargjaldkera og matsborgara. Árið 1828
kusu þeir kjörborgara sem vera skyldu bæjar-
fógeta til ráðuneytis um bæjarmál. Embætti
matsborgara var lagt niður 1829 og störf
þeirra sameinuð störfum kjörborgara.
1841 Breytt mörkum Skeggjastaðahrepps og
Sauðaneshrepps og sýslumörkum Þingeyjar-
sýslu og Norður-Múlasýslu. Svonefndur
Austurhreppur í Skeggjastaðahreppi lagður
til Sauðaneshrepps. Þetta voru bæir á
Langanesi.
1847 Aðskilin fátækramál Reykjavíkur og
Seltjarnarneshrepps og verður Reykjavík þá
sérstakt sveitarfélag í öllu tilliti.
1851 Breytt mörkum Svalbarðsstrandarhrepps og
Öngulsstaðahrepps og sýslumörkum
Eyjafjarðarsýslu og Suður-Þingeyjarsýslu.
Bæimir Syðri- og Ytri-Varðgjá í Svalbarðs-
strandarhreppi lagðir til Öngulsstaðahrepps.
1852 Breytt hreppamörkum í Borgarfirði og
mörkum Borgarfjarðar- og Mýrasýslu. Húsa-
fell í Hvítársíðuhreppi lagt til Hálsasveitar og
Stafholtsey í Stafholtstungnahreppi lögð til
Andakílshrepps.
1861 Þingvallahreppi skipt í Þingvallahrepp og
Grafningshrepp.
1862 Akureyri fær kaupstaðarréttindi og verður
sjálfstætt sveitarfélag.