Sveitarstjórnarmál - 01.06.2001, Blaðsíða 37

Menningarmál
Allmörg ábúendatöl og æviskrár hafa birst
undanfarna hálfa öld. Skal þar fyrst nefna Jarða- og
búendatal sem Sögufélag Skagfirðinga gaf út á
árunum 1950-1959. Siðan koma rit Jóns
Guðnasonar skjalavarðar, Strandamenn (1955) og
Dalamenn I.—III. (1961-1966). Ábúendatal úr
fjórum hreppum í Austur-Barðastrandarsýslu er
prentað í bókinni Skyggir skuld fyrir sjón I.—II.
eftir Jón Guðmundsson (1990-1991), ábúendatal,
jarðalýsingar og æviskrár úr Grunnavíkurhreppi í
Grunnvíkingabók I,—II. eftir Guðrúnu Ásu
Grímsdóttir og Lýð Björnsson (1989) og hliðstætt
efni úr Sléttuhreppi 1702-1952 í bók þeirra
Kristins Kristmundssonar og Þórleifs Bjarnasonar,
Sléttuhreppur (1971). Átthagafélög gáfu út tvö
síðasttöldu ritin. Sams konar efni auk ættfræði er
í ritum sem Þorsteinn Jónsson hefur gefið út hin
síðari ár, til dæmis í Eylendu (1995), Kjalnesingum
og Snæfellingum og Hnappdælum I,—II. (2000).
Af tímaritum
Allmörg átthagafélög hafa gefið út tímarit, einnig
sýslur og kaupstaðir. Oft er mikið byggðasögulegt
efni í þessum tímaritum en þó mismikið eftir
árgöngum. Sögufélög nokkurra byggðarlaga hafa
einnig lagt hér hönd á plóg. Nokkurra þeirra hefur
þegar verið getið en þeim hefur fjölgað á síðustu
áramgum. Sögufélag Borgfirðinga var stofnað
1963 og upp úr 1980 störfuðu sögufélög á
Suðurnesjum og Siglufirði og í Vestmannaeyjum.
Önnur hafa gengið i endurnýjun lífdaganna.
Sögufélag Árnesinga var stofnað 1987 og Félagið
Ingólfur endurreist 1982. Öll þessi félög hafa gefið
út tímarit i lengri eða skemmri tíma.
Breiðfirðingafélagið reið á vaðið og hóf útgáfu
Breiðfirðings 1942 og Barðastrandarsýsla Árbókar
Barðastrandarsýslu 1948, Sögufélag ísfirðinga hóf
útgáfu Ársrits 1956 og Þingeyjarsýslur og
Húsavíkurkaupstaður Árbókar Þingeyinga 1958.
Árbók Barðastrandarsýslu mun hætt að koma út
þegar þetta er ritað en hin tímaritin koma enn út.
Hér verður getið nokkurra tímarita af þessu tagi:
Borgfirðingabók (1981), Kaupfélagsritið K.B.
(1964), Strandapósturinn (1967), Húnvetningur
Húnvetningafélagsins á Akureyri (1956-1969),
Húnavaka (1961), Húnvetningur Húnvetninga-
félagsins í Reykjavík (1973), Húni (1978),
Skagfirðingabók (1966), Siglfirðingabók
(1975-1976), Súlur (1970), Múlaþing (1966),
Skaftfellingur (1978), Dynskógar (1982), Blik
(1936-1980), Eyjaskinna (1982), Goðasteinn (1962),
SAGA,
DAIMKUR
41
Saga Dalvíkur I.—IV. eftir Kristmund Bjarnason kom út á árunum
1978-1985. Dalvíkurkaupstaður gaf út. Kristmundur skrifaði
einnig Sögu Sauðárkróks I.—III. á árunum 1969-1973.
Inn til fjalla Biskupstungnamanna í Reykjavík
(1949-1966), Suðri (1969-1975), Árnesingur
(1990), Árbók Suðurnesja (1982) Landnám Ingólfs.
Nýtt safn (1983). Einungis þrjú hefti komu út af
Inn til fjalla og Suðra hvoru riti um sig. Útgáfu
sumra tímaritanna hefur verið hætt, önnur koma
stopult út, til dæmis Landnám Ingólfs en af því
timariti höfðu aðeins komið út fimm hefti fyrir
aldamótin 2000. Mest regla virðist hafa verið á
útgáfú Kaupfélagsrits K.B., Breiðfirðings, Ársrits
Sögufélags ísfirðinga, Strandapósts, Húnavöku,
Skagfirðingabókar, Súlna, Árbókar Þingeyinga,
Múlaþings og Goðasteins. Nokkur áherslumunur
kemur fram í efnisvali eftir útgefendum. Þannig
virðist meiri áhersla lögð á annál úr héraði ef
kaupstaður eða sýsla stendur að útgáfúnni en ella
(Árbók Barðastrandarsýslu, Árbók Þingeyinga).
Steingrímur Jónsson sagnfræðingur flutti erindi á
ráðstefnu um byggðarsögurannsóknir vorið 1984,
Yfirlit um ritun og útgáfu héraðssögu. Erindið var
prentað í Landnámi Ingólfs Nýjum flokki I. Allvíða
er stuðst við það í þessari grein, einkum í umfjöllun
um útgáfu búnaðarsambanda og tímarit.
Hér hefur verið vikið að upphafi ritunar byggða-
sögu á íslandi og þróun hennar. Skal það ekki lengt
meira en orðið er. Aftur á móti þykir við hæfi að
birta að lokum skrá yfir þær byggðarsögur sem
ekki hefur áður verið getið og greinarhöfundi er
kunnugt um. Sjálfsagt koma þar ekki öll kurl til