Morgunblaðið - 10.12.2011, Síða 58

58 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 10. DESEMBER 2011
Áárunum frá 1912 til 1957veiðir reglulega á ÍslandiSkoti að nafni Robert NeilStewart. 1947 skrifar hann
bók svo að til sé rituð lýsing um ís-
lenskar veiðiár til að auðvelda öðrum
að taka þátt í þeim ævintýrum sem
hann hefur lent í á Íslandi. Bókin
kemur út 1950 og heitir Rivers of Ice-
land. Þessa bók
hefur Einar Falur
Ingólfsson nú
þýtt.
Stewart fjallar í
bókinni um þær
veiðiár sem hann
veiðir í á þessum
árum. Veiðiárnar
eru einkum á
Vestur- og Norð-
urlandi. Hann er
m.a. með Hrútafjarðará og Síká í
leigu nokkur ár.
Þó bókinni sé ætlað að vera um
veiði og laxveiðiár þá er hún meira.
Hún fjallar um viðhorf veiðimanns og
hvernig Ísland og lífsbarátta Íslend-
inga koma honum fyrir sjónir. Þetta
eru miklir umbreytingatímar á Ís-
landi og hann fjallar um þær breyt-
ingar. Hann sér að lífið á Íslandi er
ekki auðvelt. Hvernig orð eins og
þægindi er nokkuð sem enginn ís-
lenskur bóndi virðist skilja. Viðmið á
Íslandi byggjast öll á notagildi. Hann
sér fólkið og landið með gestsaugum.
Og það sem gerir þessa sýn áhuga-
verða er hve hann er fordómalaus
gagnvart öllu því sem er honum fram-
andi.
Höfundur er um margt ólíkur ís-
lenskum veiðimönnum þess tíma sem
hann lýsir í bókinni, sérstaklega í
upphafi. En hann setur sig ekki á há-
an hest gagnvart Íslendingum sem
nota grófari aðferðir við veiðar en
hann. Hann á auðvelt með að setja sig
í spor þeirra og dæmir ekki. Eina
gagnrýnin sem hann kemur á fram-
færi er að sumir menn láti frestast til
að láta veiðina „standa undir sér“. Því
„ef sérhver fiskur sem veiðimaður
missir kallar fram í hugann tap hans í
markaðsvirði, þá er hann engin
stangveiðimaður.“
Hann fjallar um ferðalög á Íslandi,
viðmót Íslendinga og lýsingar á
sveitabæjum. Margt af því er ólíkt því
sem hann er vanur. En hann telur þó
að það megi venjast því öllu með svo-
lítilli fyrirhyggju og sveigjanleika.
Það eina sem Stewart kvartar yfir í
lýsingum sínum frá Íslandi eru sal-
ernin. Eða eins og segir í bókinni „Á
flestum bóndabæjum duga orðin
„nafnlaus hryllingur“ ekki til að lýsa
þeim aðstæðum, en látum þau duga.“
Fjöldi ljósmynda er í bókinni og
eru þær glæsilegar heimildir um lið-
inn tíma í árdaga stangveiði á Íslandi.
Einar Falur hefur bætt við þýð-
inguna neðanmálsgreinum þar sem
staðkunnátta hans nýtist til að les-
endur átti sig á því um hvaða veiði-
staði er fjallað, auk þess að fjalla um
ábúendur á þeim stöðum sem Stew-
art heimsækir. Þar að auki ritar Ein-
ar mjög áhugaverðan eftirmála um
ævi og örlög R.N. Stewart. Eftir lest-
ur bókarinnar þykir manni vænt um
Stewart og þá sýn sem hann hefur á
lífið og tilverunna. Sérhver veiðimað-
ur sem vill þekkja rætur þeirrar
íþróttar sem hann stundar á að lesa
þessa bók. Hafi Hið íslenska bók-
menntafélag þökk fyrir.
Þakklæti til Íslendinga
Íslenskar veiðiár
bbbbn
Eftir R.N. Stewart. Einar Falur Ingólfs-
son þýddi, Hið íslenska bókmenntafélag
gefur út. 216 síður.
SÖLVI ÓLAFSSON
BÆKUR
Stewart hershöfðingi Höfundur bókarinnar er hér við Bænhúshyl í
Straumfjarðará á fjórða áratug liðinnar aldar.
ÍVestursal Kjarvalsstaðastendur nú yfir einkasýningDaða Guðbjörnssonar „Áslóðum Ódysseifs“. Ljóst er
að Daði hefur að undanförnu verið
á siglingu í listsköpun sinni en
hann hefur fyllt salinn af stórum,
litríkum málverkum. Á siglingunni
hefur Daða orðið hugsað sæfarans
víðförla Ódysseifs úr hinu klass-
íska sögukvæði Ódysseifskviðu,
eignað forngríska skáldinu Hómer,
er fjallar um heimför grísku hetj-
unnar frá Tróju (eftir sigur í Trój-
ustríðinu) til eyjarinnar Íþöku.
Í frásagnarlegum málverkum
Daða eru tákn sem skírskota til
ævintýra Ódysseifs og heiti sumra
verkanna vísa til hans og hins
gríska goðsagnaheims: Leiksýning
guðanna, Skrítinn skáldfákur, Hin
rósfingraða morgungyðja og Ar-
gos. Vísanirnar eru þó oft lausleg-
ar og túlkun Daða hverfist fremur
um lífsferðalagið í víðu samhengi.
Í verkunum birtast ýmis minni og
tákn – svo sem skáldfákur, skip,
auga, egg, lampi, lýra, lífsins tré,
hjarta, mandorla og fjall – að því
er virðist vísvitað með klisju-
kenndum hætti. Tákn þessi flétt-
ast inn í skreytikenndan mynd-
heim sem einkennist af
hálfkæringi, (póstmódernískum)
leik, kitsi, flúri, skopmyndum og
ofhlæði sem leikur á mörkum hins
gróteska. Skírskotað er í sögu
málverksins og listræn leit er
meðal annars gefin til kynna með
málarapensli sem er endurtekið
stef í verkunum. Í Eldfjallamjólk
sjást penslar í ýmsum litum skjót-
ast úr gíg eldfjalls eins og um sé
að ræða flugeldasýningu sköp-
unarkraftsins, og hinar einkenn-
andi „krúsídúllur“ Daða finna sér
farveg í þjótandi öskuskýi. Spuna-
kennd leikgleði listamannsins nýt-
ur sín þarna.
Formmótun og pensilskrift
verkanna er sveigð og bugðótt,
málningin gjarnan borin þykkt á
flötinn og af ákafa. Í verkunum
fyrirfinnst iðulega miðlægur ljós-
gjafi sem tengist andlegri leit og
einhvers konar innri sýn sem leið-
ir hugann að sumum verkum
bandaríska samtímamálarans
Gregory Amenoff sem hefur, eins
og Daði á sinn hátt, unnið hefur
með arfleifð Vincents van Goghs.
Myndflötur Daða býr þó yfir
minni dýpt og yfirvegun; hjá hon-
um er viss léttleiki í fyrirrúmi.
Stundum nær stærð myndflatarins
ekki að bera þennan „léttleika“ og
verkin verða flatari en efni standa
til. Ef til vill gætir í verkum Daða
togstreitu milli léttúðugrar og
ærslakenndrar tjáningar og þeirr-
ar innri rósemdar sem leiðir af
andlegri íhugun og/eða uppljómun.
„Ódysseifsferðin“ gæti þannig snú-
ist um að hlaupa af sér hornin og
verður áhugavert að sjá næsta er-
indi Daðakviðu.
Daðakviða
Listasafn Reykjavíkur –
Kjarvalsstaðir
Daði Guðbjörnsson – Á slóðum
Ódysseifs
bbbmn
Til 30. desember 2011. Opið alla daga kl.
10-17. Aðgangur 1.000 kr. Hópar 10+ 600
kr. Frítt fyrir börn yngri en 18 ára, eldri
borgara og öryrkja. Árskort 3.000 kr.
ANNA JÓA
MYNDLIST
Morgunblaðið/Einar Falur
Daði á sýningunni „Í frásagnarlegum málverkum Daða eru tákn sem skírskota til ævintýra Ódysseifs …“
Árið er 1950 og Flavia deLuce er ellefu ára stelpasem býr á bresku hefðar-setri ásamt fjarlægum föð-
ur, tveimur systrum og eilítið undar-
legum aðstoðarmanni. Þrátt fyrir að
hún eyði miklum tíma í að gera systr-
um sínum lífið leitt þá hefur hún
nægan tíma til að sýsla á tilraunastof-
unni sinni enda er hún nokkurs konar
efnafræðisnillingur. Oftast er hún
þar að sulla sam-
an einhverjum
eiturefnum sem
hún getur notað
til að stríða systr-
um sínum, með
tilheyrandi afleið-
ingum. Hún lætur
það þó ekki tefja
sig frá því að
rannsaka morð og
þegar maður finnst látinn í garðinum
hjá henni kviknaði forvitnin og hún
fer á stúfana.
Þegar öllu er á botninn hvolft er
fyrsta bók Alan Bradley sem hefur
þegar hlotið nokkur verðlaun fyrir
þessa frumraun sína. Og það eru
fleiri á leiðinni því þetta er fyrsta
bókin í sex binda seríu sem allar
munu fjalla um hina heillandi Flaviu
de Luce. Bókin er skrifuð fyrir full-
orðna en líklegt er að þeir sem og
yngri aðdáendur glæpasagna geti
haft gaman af bókinni.
Umhverfið í bókinni er sérstaklega
heillandi, kannski meira að segja
rómantískt, og minnir einna helst á
sögur eftir Agöthu Christie sem og
góðar breskar sakamálamyndir frá
þessum tíma.
Persónusköpunin er mjög
skemmtileg. Faðirinn er dularfullur,
fjarlægur og eilítið sorglegur enda
virðist hann syrgja konuna sína sárt
á kostnað dætranna. Systurnar eru
forvitnilegar og sjálfhverfar, eins og
siður er á meðal stúlkna á þessum
aldri. Svo má ekki gleyma sérvitra
aðstoðarmanninum sem mun vonandi
verða í enn stærra hlutverki í næstu
bókum. Skemmtilegust er þó sjálf
Flavia de Luce. Meira að segja nafn
hennar er heillandi. Í byrjun bók-
arinnar upplifði ég hana sem eilítið
óþolandi stelpukjána sem hélt að hún
vissi allt. Þegar líða tekur á bókina
fer manni að þykja vænt um stelp-
una, hún er skemmtilega sjarm-
erandi, fyndin og vitanlega mjög klár.
Þrátt fyrir að bókin sé ætluð full-
orðnum þá getur hún líka verið snið-
ug fyrir ungar stelpur. Það er ekki
svo oft sem flottar og klárar kven-
kyns fyrirmyndir sjást í bókum og
Flavia de Luce er sannarlega flott
fyrirmynd, þrátt fyrir að hún gangi
alltaf aðeins of langt.
Þegar öllu er á botninn hvolft er
ekki bók sem á að taka upp ef við-
komandi er að leita að spennusögu.
En þeir sem vilja gleyma sér í
heillandi umhverfi, spennandi tíð-
aranda og einstaklega skemmti-
legum persónum verða ekki sviknir
af lestri þessarar bókar. Sjálf mun ég
sennilega lesa næstu bækur, þótt
ekki væri nema til að sjá hverju
blessunin hún Flacia de Luce tekur
upp á.
Þegar öllu er á botninn hvolft
bbbbn
Eftir Alan Bradley. Karl Emil
Gunnarsson þýddi. 352 bls. Vaka
Helgafell gefur út.
SVANHVÍT
LJÓSBJÖRG
BÆKUR
Sjarmerandi og
skemmtileg
Heillandi Alan Bradley er höfundur
bókaraðarinnar um Flaviu de Luce.