SunnudagsMogginn - 19.08.2012, Blaðsíða 42

SunnudagsMogginn - 19.08.2012, Blaðsíða 42
Óperan Evgený Ónegin eftirrússnenska tónskaldið PjotrTsjajkovskíj við sögu Pú-skins verður frumsýnd í Hljómahöllinni í Reykjanesbæ 24. ágúst nk. Óperufélagið Norðuróp stendur að sýningunni og er mikið í hana lagt. „Sýningin er sett upp á mjög ný- stárlegan hátt, fyrri hlutinn er settur upp í fokheldri skólabyggingu og þegar sögurþráðurinn fer til Pétursborgar í Rússlandi færist sýningin yfir í Hljómahöllina þar sem salurinn er skreyttur sem höll og mikið lagt í leik- mynd. Áhorfendur eru nálægt söngv- urum og þeir fá að vera nokkuð með í atburðarásinni,“ segir Jóhann Smári Sævarsson leikstjóri. Leikstjóri, leikmynd og einsöngvari Við erum með Antoniu Hevesi frá Ís- lensku óperunni sem sér um tónlistar- stjórn ásamt stórvalaliði söngvara,“ segir Jóhann Smári, en það eru 14 ein- söngvarar í uppsetningunni og 26 manna kór ásamt hljómsveit. Af ein- söngvörum má nefna Viðar Gunn- arsson, Jóhann Friðgeir Valdimarsson, Bylgu Dís Gunnarsdóttir, Sigurjón Jó- hannesson og Rósalind Gísladóttir. Jóhann Smári leikstýrir sýningunni ásamt því að vera framkvæmdastjóri Norðurós og listrænn stjórnandi sýn- ingarinnar. Þá gerir Jóhann Smári leik- myndina og syngur titilhlutverkið í óperunni. „Það má segja að ég sé allra handa. Þetta er félagið mitt og ég geri eins mikið og ég get sjálfur. Svo er þetta rosalega gaman,“ segir Jóhann Smári. Ástir, vinátta og afbrýðisemi Óperan fjallar um ástir, vináttu og af- brýði sem endar með einvígi þar sem Ónegin drepur vin sinn Lenskíj. „Sagan hefst í sveitasælu í Rússlandi eins og fyrr greinir í fokheldu hús- næði, þar erum við á heimili Larínu fjölskyldunnar og eru þar tvær heima- sætur sem eru býsna ólíkar. Önnur þeirra er bókaormur, rómatísk og hlé- dræg á meðan hin er sú lífsfjöruga. Ónegin er hefðarmaður frá Pétursborg sem er glaumgosi og lifir óheilbrigðu lífi. Hann erfir síðan sveitasetur við hliðina á Larínu fjölskyldunni. Tatjana, önnur heimasætan, verður ástfangin af honum, en hann vill ekki vera í sam- bandi með henni. Lenskíj vinur hans fær hann í veislu þar heimasæturnar eru, Ónegin reiðist og reynir við kærustu hans sem er systir Tatjönu sem endar með því að Lenskíj skorar Ónegin á hólm þar sem Lenskíj deyr. Tveim árum seinna er sagan komin Nýstárlegur Tsjajkovskíj í Hljómahöllinni Norðuróp setur upp Evgený Ónegin í Hljómahöll- inni í Keflavík á nýstárlegan hátt. Jóhann Smári Sævarsson leikstýrir og Antonia Hevesi sér um tónlistarstjórn. Óperan fjallar um ástir, vináttu og afbrýðisemi sem endar með einvígi. Áslaug Arna Sigurbjörnsdóttir aslaug@mbl.is Jóhann Smári Sævarsson 42 19. ágúst 2012 Nöfn og heiti hafa alltaf skiptmáli. Sagt er að fjórðungibregði til nafns og því ernokkuð undir því að foreldrar vandi sig þegar þeir velja börnum sínum nöfn. Það gera þeir líka og nota til þess ýmsar aðferðir. Sumir nefna börn í höf- uðið á ömmum eða öfum, frænkum eða frændum, systkinum, vinum, sögu- persónum eða þjóðþekktum ein- staklingum. Þannig ganga kvenmanns- nöfn og karlmannsnöfn aftur og aftur og þegar rennt er yfir nöfn Íslendinga er ljóst að þeir eru bæði konur og karlar. Algengt er að bæjar- og staðarnöfn dragi nafn sitt með einum eða öðrum hætti af umhverfinu. Þannig heiti eru oft nokkuð gagnsæ og fólk getur vel ímyndað sér hvernig stendur á nafngiftinni. Sem dæmi um þesskonar nöfn mætti nefna Breiðdalsvík, Hvalfjörð, Sólheima og Brekku. En stundum draga bæir og staðir nafn sitt af fólki eða persónum. Þannig mætti til dæmis nefna Egilsstaði, Bárð- ardal, Patreksfjörð og Þórsmörk. Á ferð um landið fékk ég spurningu frá einni tíu ára úr aftursætinu: „Eru ekki til neinir bæir sem heita konunöfnum?“ Þetta var þegar við höfðum keyrt fram hjá nokkrum Einarsstöðum og Halldórs- stöðum. Satt að segja varð mér svarafátt og fór að hugsa málið. Mjög óvísindaleg rannsókn leiddi þó í ljós að það væri fremur sjaldgæft að bæir hétu eftir kven- mönnum. Og það hlýtur að kalla á skýr- ingu. Getur verið að ábúendur á bæjunum hafi verið einsetukarlar sem þótti þá eðli- legt að nefna bæ sinn eftir sjálfum sér? Það verður að teljast fremur ólíkleg skýr- ing. Getur verið að húsbóndanum á bæn- um hafi þótt eðlilegt að nefna bæinn að- eins eftir sér en ekki til dæmis húsmóðurinni? Og ef svo er hvernig stendur á því? Eins og lesendur vita er það gömul saga og ný að karlar eru fyrirferð- armeiri í sögunni, afrek þeirra þykja merkilegri en afrek kvenna. Ef þú lesandi góður ert ekki sannfærður skaltu til dæmis prófa að fletta kennslubók í mann- kynssögu. Svona hefur þetta verið lengi eða allt frá landnámi. Ýmis kennileiti og bæir kennd við landnámskarla eru til og nægir að nefna höfða kennda við þá kappa Ingólf og Hjörleif, Eiríksstaðir og Grímsgil. En fáar landnámskonur eru nefndar og ein sú frægasta þeirra, Auður djúpúðga, bjó í Hvammi, af hverju ekki Auðarstöðum? Þegar götum eru gefin nöfn gilda að nokkru aðrar reglur. Þannig eru til að mynda götunöfn í hverfum Reykjavíkur nokkuð úthugsuð. Þannig hafa nöfn goða og örfárra gyðja til dæmis ratað í Þing- holtin og nöfn persóna, einkum karlper- sóna, úr Íslendingasögum í Norðurmýr- ina. Í þessum hverfum eru kvenkyns- persónur í miklum minnihluta og þær sem þó hafa hlotið náð fyrir augum nafn- gjafanna eru upp til hópa nokkuð „við- urkenndar“ persónur. Það vekur til dæmis furðu mína að liðleskjan Gunnar fái heila braut kennda við sig en Hall- gerður kona hans er ósýnileg í götu- nöfnum úr Njálu. Ekki er hægt að bera því við að Hallgerðargata sé óþjálla götuheiti en til dæmis Skarphéðinsgata. Skemmst er svo að minnast uppþotsins sem varð þegar breyta átti nöfnum á nokkrum göt- um í borginni og nefna átti eina þeirra Bríetartún. Á því sáu margir öll tormerki. Í nýjum hverfum borgarinnar hafa kvenmannsnöfn verið ögn meira áber- andi. En þau hverfi eru vel að merkja í jaðri borgarinnar. Þar má finna norrænar gyðjur sem ekki hafa þótt nógu góðar í miðborgina þótt sumar þeirra gegni merkilegu hlutverki í Snorra-Eddu. Kannski að ég fari næst í bíltúr í þessi hverfi til þess að aftursætisfarþeginn sjái að konur eru líka þess verðar að götur séu nefndar eftir þeim. Ég legg það til að þegar Vatnsmýrinni verður breytt í hverfi fyrir fólk inni í miðri borg verði allar götur nefndar eftir konum. Þannig verða þær ekki jaðar- settar eins og rík tilhneiging er til. Til að auðvelda verkið get ég stungið upp á Hallgerðarbraut, Sölkustíg, Þórustræti, Steinunnarveg og Gerðarhaga. Hallgerðarbraut ’ Á ferð um landið fékk ég spurningu frá einni tíu ára úr aft- ursætinu: „Eru ekki til neinir bæir sem heita kon- unöfnum?“ Þetta var þegar við höfðum keyrt fram hjá nokkrum Einarsstöðum og Halldórsstöðum. Ekki skortir Karlagötur á Íslandi, en fer minna fyrir götuheitum sem tengjast konum. Í jaðri borgarinnar má þó finna norrænar gyðjur sem ekki hafa þótt nógu góðar í miðborgina. Morgunblaðið/Styrmir Kári Tungutak Halldóra Björt Ewen hew@mh.is Lesbók Þ að er einn af þessum yndislegu sumardögum. Einn af þessum dögum á ruslahaugunum.“ Þannig hefst þriðji kaflinn í skáldsögunni Ég læðist framhjá öxi þar sem fjallað er um unga stúlku, Lýdíu, og fjölskyldu hennar sem gerir sér það til gagns og gamans í sumarsólinni að safna nýtilegum hlutum á sorphaug- unum. „Einn daginn á maður svo marga hluti að ekkert verður sárt,“ segir Lýdía. Þetta er fjölskylda sem bindur ekki bagga sína sömu hnútum og aðrir. Faðirinn er at- vinnulaus sveimhugi og móðirin fyrrverandi píanóleikari með brostnar vonir. Börnin eru alls sjö og oft er þröngt í búi. Krakkaskarinn minnir stundum á unga sem skrækja og tísta í sífellu í hreiðr- inu vegna þess að þeir eru alltaf glor- soltnir. Ungamamman reynir að metta hópinn, skammtar öllum jafnt. Líka pabbanum sem fær aldrei nóg að éta og hnuplar mat frá ungunum. Lýdíu hungrar og þyrstir eftir um- hyggju og athygli foreldranna en þeir Af furðufuglum og Bækur Ég læðist framhjá öxi bbbbn Skáldsaga eftir Beate Grimsrud sem fæddist í Noregi 1963 en hefur búið í Svíþjóð frá 1984. Hjalti Rögnvaldsson þýddi. Salka, 2012. Kilja, 259 bls.

x

SunnudagsMogginn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: SunnudagsMogginn
https://timarit.is/publication/785

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.