Morgunblaðið - 13.10.2012, Blaðsíða 12

SVIÐSLJÓS
Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
Samningur Orkuveitu Reykjavíkur
við Norðurál sem m.a. gerði ráð fyr-
ir byggingu Hverahlíðarvirkjunar
var framlengdur milli jóla og nýárs
2008, eftir að efnahagskerfið hrundi
og í kjölfar fundar stjórnenda Orku-
veitunnar með þremur ráðherrum
ríkisstjórnarinnar. „Það er lagt
mjög hart að okkur á þessum fundi,
og ég er bara að segja eins og er, ég
hef aldrei séð eins þreytt fólk eins
og þessa ráðherra, þetta álag hefur
verið óstjórnlegt. Og þeir bara biðja
okkur lengstra orða með það að það
megi ekki hætta við Helguvíkur-
verkefnið, það sé leiðin út úr þessum
ógöngum, þetta eru skilaboðin við
okkur frá fráfarandi stjórnvöldum,“
er haft eftir Guðlaugi G. Sverrissyni,
þáverandi stjórnarformanni Orku-
veitunnar, í skýrslu úttektarnefndar
um Orkuveitu Reykjavíkur.
Deilur um skuldbindingar
Ráðherrarnir þrír sem voru á
fundinum sem haldinn var í nóvem-
ber 2008 voru Geir H. Haarde for-
sætisráðherra, Árni M. Mathiesen
fjármálaráðherra og Össur Skarp-
héðinsson iðnaðarráðherra.
Samningurinn við Norðurál vegna
orkusölu til álversins í Helguvík var
gerður í júní 2007 en hefði fallið úr
gildi í lok desember 2008 vegna ým-
issa fyrirvara í samningnum sem
ljóst var að ekki yrðu uppfylltir.
Mat núverandi stjórnenda Orku-
veitunnar er að það verð sem samið
var um við Norðurál muni ekki skila
fyrirtækinu nægri arðsemi en
Norðurál hefur sótt fast að OR
standi við sinn hlut.
Ekki talið arðsamt
Deila aðilanna snýst m.a. um
skuldbindingar Orkuveitunnar til að
afhenda 85 MW af orku til Helgu-
víkur frá Hverahlíðarvirkjun. Fram
hefur komið að ekki hefur reynst
unnt að fjármagna orkuverið við
Hverahlíð en auk þess er það mat
Orkuveitunnar að miðað við óbreytt
orkuverð myndi reykstur orkuvers-
ins ekki reynast arðbær, m.a. þar
sem kostnaður vegna umhverfis-
áhrifa er talinn mun hærri en upp-
haflega var gert ráð fyrir.
Í ályktunum úttektarnefndarinn-
ar kemur fram að ein
ástæða þess að
ákveðið var að
framlengja
samninginn hafi
verið þau skilaboð
sem bárust frá
fulltrúum ríkisstjórnar-
innar, þrátt fyrir þá óvissu
sem ríkti um fjármögnun
verkefnisins. „Fram hjá því verð-
ur þó ekki litið að fyrirtækið hafði þá
skuldbundið sig, m.a. með kaupum á
fimm vélasamstæðum (túrbínum) og
með samningi um nokkuð umfangs-
miklar jarðboranir og framkvæmdir
á svæðinu […]. Að mati úttektar-
nefndarinnar verður að skoða þessi
atriði í samhengi. Fyrirtækið átti því
óhægt um vik með að hætta við
framkvæmdir á þessum tíma. Hins
vegar er þetta að mati úttektar-
nefndarinnar ein ástæðna fyrir nú-
verandi fjárhagsstöðu Orkuveitu
Reykjavíkur,“ segir í skýrslunni.
Dugir ekki fyrir kostnaði
Áform um Hverahlíðarvirkjun er
aðeins lítill hluti af virkjanasögu OR
undanfarin ár. Alls nema fjárfest-
ingar í rafveitu Orkuveitunnar ríf-
lega 94 milljörðum á árunum 2000-
2010, nánast allt vegna stóriðju. Það
vekur athygli að arðsemin hefur far-
ið stöðugt lækkandi frá árinu 2005
og hefur meðalarðsemi síðan verið
3,9%. Það er langt frá arðsemis-
markmiði um framleiðslu og sölu
rafmagns sem fyrirtækið hefur sett
sér. En jafnvel þótt 7% markmiðið
næðist myndi það ekki duga til að
standa undir fjármagnskostnaði sem
hefur verið 7,83% og kostnaður við
eigið fé hefur verið frá 2,4-3,8%. Þó
verði að hafa í huga að stór hluti
tapsins sé óinnleyst gengistap sem
geti gengið til baka ef gengi krón-
unnar styrkist.
Þreytulegur þrýstingur
 Stjórnendur Orkuveitunnar funduðu með þremur ráðherrum í nóvember 2008
 Beðnir „lengstra orða“ að framlengja samning svo álver gæti risið í Helguvík
Morgunblaðið/RAX
Virkjun Í skýrslu úttektarnefndarinnar kemur fram að Orkuveitan hefur þegar lagt ríflega fimm milljarða í Hverahlíðarvirkjun. Virkjunin er þó ekki risin
og óvíst hvort af henni verður. Óvíst er hvort Orkuveitan þurfi að bera kostnað vegna meintra vanefnda á samningi vegna álvers í Helguvík.
12 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 13. OKTÓBER 2012
www.forlagid.is – alvöru bókaverslun á netinu
Geisladiskur með
stafakarlalögunum
fylgir
LOKSIN
S
FÁANLE
G
Á NÝ!
Skýrsla úttektarnefndarinnar er 576
blaðsíður og í henni eru 20 efnis-
kaflar, auk viðauka. Skýrsluna má
nálgast á vef Orkuveitunnar og er
sjálfsagt að hvetja lesendur til að
kynna sér hana sjálfir.
Í hverjum kafla eru afar frétt-
næmar uppplýsingar sem m.a. hefur
verið fjallað um í Morgunblaðinu. Á
mbl.is var í gær m.a. fjallað um
styrkveitingar OR upp á rúmlega 1,4
milljarða, tugmilljóna greiðslur til
Ölfuss til að greiða fyrir skipulagi á
Hellisheiði og fleira.
Ókeypis aukaskyldur?
Í köflum 8-10 í skýrslunni kemur
m.a. fram að á árunum 2002-2006
hafi OR ráðist í stórfelld uppkaup á
hitaveitum í nærliggjandi lands-
hlutum. „Ekki hefur verið sýnt fram
á að áætluð arðsemi þeirra við kaup-
in hafi gengið eftir. Auk þess hefur
verið upplýst í
viðtölum úttekt-
arnefndarinnar
að kaupverð ein-
stakra veitna hafi
ekki í öllum til-
vikum tekið mið
af fyrirliggjandi
arðsemisútreikn-
ingum. Þá er að
finna svokallaðar
aukaskyldur í
sumum kaup-
samninga Orkuveitunnar, svo sem
um lagningu ljósleiðara, en upplýst
hefur verið að til þeirra skyldna var
ekki litið við útreikning á arðsemi
veitnanna. Auk þess er að finna
dæmi um að kaup hafi ekki verið
borin undir stjórn. Þarfnast það sér-
stakrar skoðunar,“ segir í skýrsl-
unni.
Sama verð á öllu svæðinu
Í sumum samninganna var samið
um að sama verð skyldi gilda fyrir
þjónustuna og í Reykjavík „þótt
slíkt gæti augljóslega ekki verið jafn
hagkvæmt og ef hitaveitan væri rek-
in í þéttbýli. Um þetta var ekki mót-
uð raunveruleg stefna af hálfu
stjórnar Orkuveitunnar.“
Meiri kostnaður
Kostnaður við endurbætur og nýj-
ar lagnir var í sumum tilvikum mun
hærri en áætlað var, og skeikar í
sumum tilvikum hundruðum millj-
óna króna, svo sem í tilviki Hitaveitu
Akraness og Borgarness.
Stefnulaus
uppkaup OR
Ofan í skurð Tapið á veitukaup-
unum var stundum gríðarlegt.
Óstjórn Stjórn OR
er gagnrýnd.
Skýrsla úttektarnefndar um rekstur
Orkuveitu Reykjavíkur sýnir fram á
að meta þurfi arðsemi Hellisheið-
arvirkjunar, að
sögn Haraldar
Flosa Tryggva-
sonar, stjórn-
arformanns
Orkuveitunnar.
Hann vill ekki
segja til um hvort
hagnaður eða tap
verði á virkj-
uninni, m.a.
vegna þess að
ekki sé ljóst hver
kostnaður verði.
Í skýrslu úttektarnefndarinnar
kemur fram að upplýsingar um arð-
semi þessarar stórvirkjunar liggja
ekki fyrir. Byrjað var á virkjuninni
árið 2001 og nemur fjárfesting að
minnsta kosti 73 milljörðum.
Haraldur Flosi segir að legið hafi
fyrir að það skorti skýrar upplýs-
ingar um byggingarkostnað og fleira
sem nauðsynlegt sé að hafa til að
geta gert arðsemismat. Einnig verði
að taka tillit til þess að endanleg
niðurstaða, varðandi inntak samn-
ings við Norðurál um orkusölu til
Helguvíkur, liggi ekki fyrir. „Þetta
er svolítið spagettí sem þarf að
greiða úr,“ segir hann.
Sömuleiðis sé álitamál hvernig
undirbúningur vegna Bitruvirkj-
unar, sem hætt hefur verið við, verði
reiknaður inn í arðsemismatið og
hvernig tekið verði tillit til kostn-
aðar við þrjár túrbínur sem voru
pantaðar en hafa ekki verið teknar í
notkun.
„Almennt sýnist mér að arðsem-
ismati fjárfestinga Orkuveitunnar
hafi verið stórkostlega ábótavant,
eins og skýrslan sýnir,“ segir hann.
Í skýrslunni kemur fram að Orku-
veitan telji að miðað við orkusamn-
inginn við Norðurál sé Hverahlíð-
arvirkjun ekki arðbær, m.a. vegna
aukinna krafna um varnir gegn
brennisteinsmengun. „Ef við hefð-
um eitthvert val, þá er þetta ekki
besti tíminn til að byggja virkj-
unina,“ segir Haraldur Flosi.
Tvær af þremur ónotuðu túrb-
ínunum áttu að fara í Hverahlíð-
arvirkjun en engar áætlanir eru um
að byggja virkjun sem hefði þörf fyr-
ir þriðju túrbínuna.
OR láti meta arðsemi
 „Svolítið spagettí til að greiða úr“  Upplýsingar vantar
 Tvær túrbínur áttu að fara í Hverahlíðarvirkjun
Haraldur Flosi
Tryggvason
Í umfjöllun um fjárfestingar á
hlutabréfum segir að veiga-
mestu kaupin hafi verið fjár-
festingar í Reykjavík Energy In-
vest (REI), Hitaveitu Suðurnesja
og félögum tengdum Gagna-
veitu Reykjavíkur og Línu.Neti
hf. Samanlögð fjárfesting vegna
þessara félaga nam tæplega 41
milljarði og tapið vegna þeirra
nemur 9,3 milljörðum. Tap
vegna REI, sem stofnað var
sumarið 2007, nam um 1,8 millj-
örðum. Tap vegna kaupskyldu á
hlutum í HS, sem á reyndi í des-
ember 2007, nam um 2,7 millj-
örðum. Um 5,2 milljarða tap er
vegna fjarskiptastarfsemi sem
hófst 1999.
Að áliti úttektarnefndarinnar
sýna fyrrgreindar ákvarðanir og
ráðstöfun verðmæta að veru-
lega hafi skort á að eigendur
hafi sett Orkuveitunni
skýra stefnu um
rekstur og hlutverk
fyrirtækisins.
Töpuðu 9,3
milljörðum
FJÁRFESTINGAR