Morgunblaðið - 31.12.2013, Side 36

36 STJÓRNMÁL
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 31. DESEMBER 2013
Á
rið 2013 var kosningaár. Þegar talið var upp úr
kjörkössunum sást að þjóðin hafði kosið breyt-
ingar. Fyrri stjórnarstefnu var hafnað og ann-
arra aðferða, nýrra lausna var krafist. Við því
kalli brugðust núverandi stjórnarflokkar í
stjórnarsáttmála sínum. Leitast skyldi við að dreifa ekki
kröftunum um of. Þess yrði gætt að heimilin, atvinnulífið og
ríkisfjármálin yrðu í öndvegi.
 Lögð var áhersla á að snúa af braut skattahækkana, að
vinna gegn skuldavandanum og auka ráðstöfunartekjur
heimilanna. Þegar hafa verið stigin mikilvæg skref í þessa
átt. Eitt af fyrstu verkum ríkisstjórnarinnar var að draga úr
tekjutengingum hjá lífeyrisþegum og afnema skerðingu
grunnlífeyris vegna lífeyrissjóðsgreiðslna. Á árinu 2014 verð-
ur tekjuskattur einstaklinga lækkaður, sem og trygginga-
gjald á fyrirtæki. Stimpilgjöld á lánsskjöl verða afnumin og
hafin verður endurskoðun á tollum, vörugjöldum og virð-
isaukaskattskerfinu til lækkunar og einföldunar. Vinna við
losun fjármagnshaftanna er komin á skrið og stilli aðilar
væntingum sínum í hóf ætti að vera hægt að aflétta þeim til-
tölulega hratt. Það er eitt stærsta hagsmunamál atvinnulífs
og almennings á Íslandi. Lausir endar frá síðasta kjörtímabili
hafa verið hnýttir, veiðigjöld stillt af, hlé gert á viðræðum við
ESB og stjórnarskrármálinu komið í farveg hjá Alþingi.
 Í lok nóvember skilaði nefnd um niðurfærslu verðtryggðra
íbúðalána af sér skýrslu sem felur í sér tillögur um lækkun
húsnæðisskulda almennings um 80 milljarða á næstu árum
með sérstakri niðurfærslu og möguleika á enn frekari lækkun
með inngreiðslu séreignarsparnaðar á höfuðstól lána. Alls
gætu aðgerðir þessar, ef svigrúm þeirra er fullnýtt, skilað um
150 milljarða lækkun húsnæðisskulda.
Þrátt fyrir þessar umfangsmiklu aðgerðir, sem ríkissjóður
tekur þátt í að hrinda í framkvæmd, er jafnvægi ríkisfjármál-
anna ekki ógnað. Tvö erlend matsfyrirtæki hafa þegar birt
umsögn um aðgerðina. Í báðum tilfellum stenst hún prófið en
mikil áhersla er lögð á jafnvægi í ríkisfjármálum og það mót-
vægi sem séreignarleiðin veitir við sérstaka niðurfærslu með
leiðréttingarleiðinni.
Ýmsir hafa viðrað áhyggjur sínar af því að í kjölfar lægri
skuldastöðu heimilanna myndi íslenska eyðsluklóin vakna úr
dvala og fara lóðbeint í óþarfa lántöku og almenna óráðsíu
með fyrirséðum afleiðingum. Hér er til þess að líta að hvort
tveggja í sögulegu samhengi og í alþjóðlegum samanburði er
skuldastaða íslenskra heimila afar há. Það eitt og sér er efna-
hagslegt vandamál sem bregðast verður við með markvissum
aðgerðum. Með sérstökum hvötum til sparnaðar og því að að-
gerðin dreifist á 3-4 ár er jafnframt dregið úr þessari hættu á
sama tíma og aðhaldsemi er beitt í ríkisfjármálum. Að auki er
rétt að leyfa fólki að njóta vafans og treysta því að það láti
skynsemina ráða, í stað þess að halda því undir okinu á for-
sendum vantrausts og forsjárhyggju.
 Merkilegum áfanga var náð nú skömmu fyrir jól, þegar
fjárlög fyrir árið 2014 voru samþykkt með tæplega milljarðs
afgangi eftir samfelldan hallarekstur í sex ár. Miklu máli
skiptir hækkun bankaskatts sem var lagður á til að mæta
þeim mikla kostnaði sem fallið hefur á ríkissjóð vegna hruns
íslenska fjármálakerfisins. Fyrirtæki í slitameðferð hafa
fram til þess verið undanþegin skattinum með sérstöku
ákvæði í lögum, en frá áramótum verður sú undanþága af-
numin.
Samþykkt hallalausra fjárlaga er jafnvel enn athyglisverð-
ari í ljósi þess að framlög til heilbrigðismála eru aukin um
fjóra milljarða, framlög til almannatrygginga um fimm millj-
arða og skattalækkanir til almennings og atvinnulífsins nema
um sjö milljörðum árið 2014, að ógleymdum aðgerðum til
lækkunar húsnæðisskulda og öðru sem miðar að því að auka
ráðstöfunartekjur heimilanna og verja stöðu tekjulágra
gagnvart bótakerfum.
 Nýr kjarasamningur sem undirritaður var á vetr-
arsólstöðum er meiri tímamótasamningur en almennt er við-
urkennt. Það á bæði við um aðdraganda samningsins og efni.
Aðilar vinnumarkaðarins tóku höndum saman við að meta
efnahagslegar forsendur nýrra samninga og leituðu fyrir-
mynda á erlendum vettvangi að árangursríkri aðferðarfræði.
Víðast hvar annars staðar þættu launahækkanir þær sem
samningurinn felur í sér vera umtalsverðar en hér er almennt
rætt um að þær séu hóflegar. Munurinn liggur í væntingum
um þróun verðbólgu. Það er einmitt fyrir þá ábyrgu og lofs-
verðu afstöðu að ráðast gegn vítahring hækkunar launa og
verðlags sem samningarnir eru tímanna tákn og mögulega
má helst jafna þeim saman við þjóðarsáttarsamningana. Ár-
angursríkasta leiðin til að takast á við verðbólguna og nei-
kvæðar afleiðingar hennar er að styðja aðgerðir sem stuðla
að lægri verðbólgu.
Að mörgu leyti hefði verið auðveldara fyrir leiðtoga verka-
lýðshreyfingarinnar að láta undan þrýstingi og gera stífari
launakröfur, en þess í stað er tekin ábyrg afstaða til að brjót-
ast út úr þeirri slæmu hefð að spenna bogann um of í samn-
ingum og sitja eftir með verðbrunnar kjarabætur.
Helstu gagnrýnendur samninganna hefðu viljað fá enn
frekari hækkun lægstu launa eða frekara framlag ríkisins
með skattabreytingum. Hér er rétt að benda á að þar sem
ríkið ábyrgist greiðslu útsvarsins til sveitarfélaga eru skatt-
leysismörkin gagnvart tekjuskattinum nú komin í 235 þúsund
krónur á mánuði. Þeir sem hafa lægri laun en það greiða með
öðrum orðum engan skatt til ríkisins, einungis útsvar til
sveitarfélags síns.
Ný ríkisstjórn hefur frá fyrsta degi unnið að því að koma til
móts við væntingar á vinnumarkaði með margvíslegum að-
gerðum. Við þinglok var, eftir samráð við aðila vinnumark-
aðarins, launaþak í neðsta þrepi tekjuskattskerfisins hækkað
sérstaklega í 290 þúsund. Jafnframt er skattprósentan í mið-
þrepinu lækkuð um hálft prósent. Ennfremur voru af hálfu
stjórnvalda gefin fyrirheit um að þegar samningarnir yrðu
staðfestir yrði dregið úr verðlagsuppfærslum gjalda sem
samþykktar voru í fjárlögum og spornað við gjaldskrárhækk-
unum hjá ríkisfyrirtækjum og -stofnunum.
Óhætt er að fullyrða að lengi hefur ekki sést annað eins
samstillt átak gegn verðbólgunni og nú. Það er sérstakt fagn-
aðarefni. Það er merki um að traust milli aðila fari vaxandi í
samfélaginu og trú á framtíðina sömuleiðis.
 Á nýju ári verða skattar lægri á langflest heimili og fyr-
irtæki. Nýir kjarasamningar og fjárlög án halla gefa fyrirheit
um aukinn stöðugleika og lægri verðbólgu. Dregið er úr
skerðingum bóta og sótt fram til bættrar stöðu heimilanna
með markvissum aðgerðum. Miðin hafa verið gjöful og margt
bendir til að styrkur færist að nýju í efnahag helstu við-
skiptalanda okkar. Það getur skipt sköpum bæði fyrir við-
skiptakjör okkar erlendis og fjárfestingu erlendra aðila hér a
landi.
Við eigum nýleg dæmi um fjölda íslenskra fyrirtækja sem
vinna markaði erlendis. Mörgum þeirra er stjórnað af nýrri
kynslóð Íslendinga sem skynjar ekki landamæri með sama
hætti og þær sem eldri eru. Í þeirra huga er heimurinn allur
markaðssvæði okkar. Tækniframfarir hafa gjörbreytt mögu-
leikum Íslendinga til að láta að sér kveða á mörkuðum utan
landsteinanna. Þar eru svo sannarlega enn tækifæri til að
grípa. Á sama tíma eru möguleikar okkar í ferðaþjónustu að
vaxa ár frá ári og eftirspurn eftir helstu gæðum landsins er í
vexti. Það er því tilefni til bjartsýni og sköpunargleði.
Nýtt ár felur alltaf í sér fyrirheit. Fyrirheit um ný tæki-
færi, um að læra af reynslu áranna sem liðin eru og nýta hana
til góðra verka.
Megi árið 2014 verða Íslendingum öllum gjöfult og heilla-
ríkt.
Bjarni Benediktsson, fjármála- og efnahagsráðherra og formaður Sjálfstæðisflokksins
Morgunblaðið/Ómar
Við áramót
Þrátt fyrir þessar umfangsmiklu aðgerðir, sem
ríkissjóður tekur þátt í að hrinda í framkvæmd, er
jafnvægi ríkisfjármálanna ekki ógnað. Tvö erlend
matsfyrirtæki hafa þegar birt umsögn um að-
gerðina. Í báðum tilfellum stenst hún prófið en
mikil áhersla er lögð á jafnvægi í ríkisfjármálum
og það mótvægi sem séreignarleiðin veitir við
sérstaka niðurfærslu með leiðréttingarleiðinni.