Morgunblaðið - 31.12.2013, Blaðsíða 38

38 STJÓRNMÁL
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 31. DESEMBER 2013
V
ið lok ársins 2013 horfir margt öðruvísi við en und-
anfarin ár. Þrátt fyrir að enn hvessi oft í orðræðu
stjórnmálanna er tími linnulausra neyðarráðstaf-
ana liðinn. Að því leyti hafa stjórnmálin breyst.
En eftir stendur óvissa um stefnumörkun til
framtíðar.
Ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks og Samfylkingar gerði áætlun
um endurreisn efnahagslífsins í kjölfar hruns, þar sem gert
var ráð fyrir að jöfnuði í ríkisfjármálum yrði náð í áföngum.
Það kom í hlut ríkisstjórnar Samfylkingar og Vinstri-grænna
að vinna henni framgang og heyja stærstu orrusturnar við
gríðarlegan fjárlagahalla. Ef ríkisstjórn Framsóknar og Sjálf-
stæðisflokks tekst að skila af sér hallalausum fjárlögum bind-
ur það ánægjulegan endahnút á bráðaaðgerðirnar.
Þrátt fyrir harkalega og fordæmandi orðræðu er það fagn-
aðarefni að tekist hafi í verki slík samstaða um það megin-
markmið að stemma útgjöld að tekjum og hætta skuldasöfn-
un. Það var gæfa íslenskrar þjóðar að sú samstaða náðist. Ef
hver ríkisstjórn hefði togað efnahagsstefnuna í ólíkar áttir
hefði árangurinn orðið minni.
Framtíðin bíður
En þegar bráðaaðgerðir eru að baki er eðlilegt að spurt sé
hvert skuli stefnt.
Ísland er í viðjum hafta og laun okkar hafa hrunið í evr-
ópsku samhengi. Flest höfum við væntingar um norræn lífs-
kjör og norræna velferð, en laun okkar eru helmingur þess
sem fólk í norrænum löndum býr við. Það er því snúið úr-
lausnarefni að tryggja norræna velferð með slóvakískum laun-
um í landi í höftum.
Það eru bara tvær leiðir. Leið aukinnar verðmætasóknar og
leið kyrrstöðunnar. Því miður hefur ný ríkisstjórn náð saman
um hina seinni, þegar þjóðin þarfnast helst hinnar fyrri.
Sú fyrri felst í fjölbreyttri atvinnuþróun. Við eigum lægra
hlutfall fólks með framhaldsmenntun á vinnumarkaði en nokk-
ur önnur þjóð í Norður-Evrópu. Það er brýnt að bæta úr því
og auka fjárfestingu í menntun, tækniþróun og rannsóknum.
Þannig hækkum við best launin í landinu – með því að fjölga
stöðugt verðmætari störfum fyrir bæði kyn.
Sóknarfærin eru hvarvetna. Gamlar og grónar atvinnu-
greinar þurfa að geta vaxið og nýjar þurfa að geta sprottið
upp. Þess vegna er sjálfsagt að leggja á gjöld fyrir ókeypis not
af sameiginlegum auðlindum.
Sjávarútvegur er burðargrein fyrir íslenskt samfélag. Það
er okkur hollt að læra af þeirri þekkingarsprengingu sem
orðið hefur í greininni, eftir að hún fékk tollfrjálsan aðgang
að Evrópumarkaði með EES-samningnum fyrir um tuttugu
árum. Gæðin hafa aukist og verðmætin vaxið, þótt magnið
hafi minnkað vegna ytri aðstæðna. Opnir markaðir skapa ný
tækifæri og opna nýjar leiðir. En nú vantar betri markaðs-
aðgang fyrir uppsjávarafurðir og fiskeldisafurðir.
Í landbúnaði bíða okkar sambærileg tækifæri, ef okkur
tekst að opna greininni markaði. Um allan hinn vestræna
heim er stöðugt vaxandi krafa um heilnæm matvæli af hæstu
gæðum. Við eigum að geta mætt þeirri þörf, ef við fáum að
flytja afurðirnar til annarra landa og skapa eðlilega sam-
keppni í vöruþróun hér innanlands.
Svona styður hvað við annað. Öll vaxtartækifæri í hefð-
bundum greinum byggjast á betri markaðsaðgangi. Hann
fæst ekki nema með nýjum samningum við ESB. Þessi tæki-
færi verða ekki heldur nýtt nema með ströngum reglum um
náttúruvernd, því þær eru forsenda aðgangs að verðmætustu
mörkuðunum. Náttúruvernd er ekki andstæða við uppbygg-
ingu heldur beinlínis forsenda nýrra sóknarfæra, jafnt í hefð-
bundnum greinum og í ferðaþjónustu. Öflugrar utanríkis-
stefnu er þörf til að opna markaði. Launin hækka ekki nema
með aukinni fjárfestingu í starfsmenntun og áherslu á at-
vinnuþróun.
Í þekkingargreinum eru líka endalaus tækifæri. Þess vegna
leggja allar metnaðarfullar ríkisstjórnir á Vesturlöndum kapp
á að styðja við þær. Enginn veit nefnilega hvar næsta stór-
tækifæri er. Íslenskir tónlistarmenn skapa verðmæti um allan
heim og kvikmyndir skapa gríðarmiklar tekjur. Blómleg
menning skapar ómæld verðmæti, sem í fljótu bragði kann að
vera erfitt að henda reiður á. Eru útflutningstekjur af Sinfóní-
unni? Ég veit það ekki, en án hennar væri dapurt tónlistarlíf í
landinu og lítilfjörlegt hér að búa. Alveg óháð því hvort ég fer
á tónleika eða ekki. Hverjir myndu leika á jólatónleikum?
Hverjir myndu kenna í tónlistarskólum? Svona mætti lengi
telja. Ekkert samfélag fær þrifist án mennta og menningar.
Og lykilforsenda almennrar velsældar er það sem allir vita
en fáir þora að nefna: Lágir vextir og stöðugt gengi. Alvöru-
gjaldmiðill.
Kyrrstaða gengur ekki
Kyrrstöðustefna ríkisstjórnarinnar birtist í forgangsröðun í
ríkisfjármálum, þar sem sköttum er létt af þeim allra ríkustu
og byrðin er flutt á meðaltekjuhópa og lágtekjufólk. Hún birt-
ist í getuleysi til að marka framtíðarstefnu í gjaldmiðils-
málum, á sama tíma og hér stefnir í enn eina gjaldeyris-
kreppuna í rétt tæpri hundrað ára hörmungarsögu
séríslenskrar krónu. Utanríkisstefnan er orðin risminni en
dæmi eru um í lýðveldissögunni þegar ráðherrar, sem áður
hafa ásakað erlent ríkjasamband um einbeittan vilja til að
múta íslenskri þjóð, kvarta sáran yfir að meintar mútur verði
aflagðar. Niðurskurði í ríkisfjármálum er fyrst og fremst
beint að rannsóknum, þróun og þekkingaröflun og enginn
skilningur er sýndur á mikilvægi þess að auka starfsmenntun
eða auðvelda langtímaatvinnulausum að komast aftur á vinnu-
markað.
Það er margsannað mál um allan heim að engin leið er að
skapa vöxt og verðmæti með því einu að skera niður ríkisút-
gjöld með sama hætti og sláttumaðurinn slyngi í sálmi Hall-
gríms, sem reiknaði allt jafnfánýtt og sló jafnt reyr, stör og
rósir vænar. Leið niðurskurðar – niðurskurðarins vegna –
mun auka á misskiptingu, skaða samfélagsgerðina og draga úr
samkeppnishæfni þjóðarinnar. Leið nýrrar ríkisstjórnar er
klaufaleg eftiröpun löngu afsannaðrar hugmyndafræði.
Er sátt í boði?
Á tímum pólitísks umróts í eftirmála hruns eru tveir kostir
til: Það er hægt að efla samstöðu eða næra ótta og óöryggi
með því að draga víglínur og bjóða skjól gegn hættum sem
leynast handan víglínunnar. Því miður hefur stjórmála-
umræðan um of borið merki þess síðarnefnda á líðandi ári.
Þar ber ný ríkisstjórn þunga ábyrgð.
Hvers vegna þarf það að vera óhugsandi að hafa í senn
metnað fyrir Íslands hönd og vera stoltur af íslensku þjóðerni
og vilja opna markaði og fullan atkvæðisrétt Íslands í sam-
skiptum við aðrar þjóðir?
Hvers vegna á ekki að vera unnt að sinna jafnt menningu
og heilbrigðisþjónustu?
Hvers vegna eigum við að þurfa að svara spurningunni:
Hvort viltu þróunarsamvinnu eða heilbrigðisþjónustu? Hvort
viltu ríkisútvarp eða spítala? Eins og að með því að slökkva á
útvarpinu eða með því að loka skóla í Malaví fái sjúklingur á
gjörgæsludeild við Hringbraut nýja lífsvon?
Hverjum datt í hug að spyrja þessara spurninga sem eru í
eðli sínu svona skakkar? Hvaðan er sprottið það siðferðilega
gjaldþrot sem þarf til að spyrja þeirra?
Íslensk þjóð á betra skilið en að þurfa að svara þeim.
Á nýju ári þurfum við að bera gæfu til að skapa nýja sátt.
Sátt um leiðina áfram, um leiðina sem tryggir Íslandi réttan
sess sem þjóð meðal þjóða og okkur öllum frelsi frá óstöð-
ugleika, verðbólguskotum og verðtryggingu. Sátt, sem leggur
grunn að raunverulegri velsæld og menningarlegri fjöl-
breytni, sem dugir til áratuga.
Ég bið okkur öllum þess að við fáum notið þeirrar gæfu.
Árni Páll Árnason, formaður Samfylkingarinnar
Morgunblaðið/Ómar
Að sameinast um sýn
Á nýju ári þurfum við að bera gæfu til að skapa
nýja sátt. Sátt um leiðina áfram, um leiðina sem
tryggir Íslandi réttan sess sem þjóð meðal þjóða
og okkur öllum frelsi frá óstöðugleika, verð-
bólguskotum og verðtryggingu.