Morgunblaðið - Sunnudagur - 27.04.2014, Qupperneq 4

4 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 27.4. 2014
Sérstakir frídagar sem liggja að
helgum eru mun algengari en hitt á
Íslandi. Má þar nefna páskana sem
alltaf eru frá fimmtudegi til mánu-
dags, annan í hvítasunnu og frídag
verslunarmanna sem alltaf eru á
mánudögum. Allur gangur er auðvit-
að á því hvenær vikunnar jól og ára-
mót eru en þær ágætu hátíðir koma
alltaf í þremur og tveimur samliggj-
andi dögum. Stundum liggja þeir að
helgi. Í frumvarpi sínu lagði Róbert
Marshall til að bæri jóladag, annan í
jólum, nýársdag og 17. júní upp á
helgi skyldi veita frídag næsta virkan
dag á eftir. Og þannig fjölga frídög-
um.
Stöku frídagarnir eru af ólíkum
toga og eflaust misjafnlega auðvelt
að hrófla við þeim eftir því hver á í
hlut.
Fæstir geta líklega hugsað sér að
færa þjóðhátíðardaginn. Hann er 17.
júní og verður varla, nema í brýnni
neyð, haldinn hátíðlegur á öðrum
degi. Erfitt er raunar að ímynda sér
aðstæður sem kalla myndu á slíka
ráðstöfun. Sumir muldra í brjóstið
þegar 17. júní ber upp á laugardag
eða sunnudag og gætu án efa hugsað
sér að aukafrídagur kæmi á móti í
slíku ári.
Trú og verkalýðsbarátta
1. maí er líka óhagganlegur í hugum
margra. Þann dag á verkalýðurinn í
landinu til að koma sínum baráttu-
málum á framfæri og eflaust þætti
einhverjum skrýtið að fara í kröfu-
göngu 2. eða 5. maí, bara svo dag-
urinn megi falla að helgi.
Sama máli gegnir um uppstigning-
ardag. Hann er snar þáttur í dagatali
kristinna manna, helgidagur til
minningar um himnaför Jesú, og þá
eiga menn sinn dag með skapara sín-
um. Uppstigningardagur er fimmtu-
dagur 40 dögum eftir páska. Við-
kvæmt getur verið að hrófla við því.
Hvers vegna sumardagurinn fyrsti
þarf endilega að vera á fimmtudegi
er ekki eins gott að sjá. Er föstudag-
ur ekki einmitt upplagður til að bjóða
sumarið velkomið? Fara svo rakleitt
inn í helgina.
Í því sambandi hafa einhverjir að
vísu bent á mögulegt vandamál –
aukna áfengisneyslu. Samliggjandi
frídagar séu með öðrum orðum lík-
legri til að draga fólk að flöskunni en
stakir. Ekki liggur þó fyrir vís-
indaleg rannsókn hvað þetta varðar.
Ekki svo vitað sé.
Róbert Marshall vildi færa staka frí-
daga og lagði fram lagafrumvarp.
Sautjándi
alltaf
sautjándi
Tólf sérstakir frídagar eru á
Íslandi á árinu 2014, það er
dagar sem falla ekki á helgi.
Þar af fjórir stakir.
Samkvæmt upplýsingum frá
Samtökum atvinnulífsins eru
Spánverjar duglegastir að gefa
frí en árið 2011 voru fjórtán
sérstakir frídagar þar í landi.
Malta, Slóvakía og Kýpur voru
með tólf og Búlgaría, Portúgal
og Ítalíu ellefu.
Minnst er stemningin fyrir
sérstökum frídögum í Hol-
landi og Rúmeníu en þar
fengu launþegar aðeins sex
slíka árið 2011.
Danir, Svíar og Finnar voru
með níu sérstaka frídaga og
Norðmenn átta. Bretar voru
með níu, Þjóðverjar tíu og
Frakkar átta.
V
orið 2014 er vor hinna
stöku frídaga. Sum-
ardagurinn fyrsti, sem
haldinn var hátíðlegur
síðasta fimmtudag,
setti svip á vinnuvikuna sem er að
líða og var hún þó í styttra lagi
fyrir vegna páskanna. Sama verður
upp á teningnum í næstu viku en
baráttudag verkalýðsins, 1. maí,
ber upp á fimmtudegi. Þriðji staki
frídagurinn verður svo fimmtudag-
inn 29. maí, uppstigningardagur.
Þá fellur sjálfur þjóðhátíðardag-
urinn, 17. júní, á þriðjudag að
þessu sinni.
Hugmyndir um að færa þessa
stöku frídaga að helgum eru ekki
nýjar af nálinni. Í kjarasamningum
árið 1988 náðist samkomulag við
nokkur stéttarfélög verkafólks um
tilfærslu fimmtudagsfrídaganna
(sumardagsins fyrsta og uppstign-
ingardags) að helgi en tillagan
hlaut ekki hljómgrunn þegar samn-
ingurinn var kynntur fyrir félögun-
um. Andstaða reis víða, meðal
annars hjá kirkjunnar mönn-
um og skátahreyfingunni.
Frumvarp til laga
Þingsályktunartillögur hafa
verið fluttar um málið og ým-
is hagsmunasamtök, svo sem
Rafiðnaðarsambandið og
Samtök atvinnulífsins og for-
verar þess, lýst yfir stuðningi við
sambærilega breytingu. Þá hefur
vilji þjóðarinnar nokkrum sinnum
verið kannaður.
Árið 2012 lagði Róbert Marshall,
þingmaður Bjartrar framtíðar,
fram frumvarp til laga um breyt-
ingu á lögum um 40 stunda vinnu-
viku og lögum um almennan frí-
dag, 1. maí. Í frumvarpinu er vikið
að stökum frídögum og svohljóð-
andi breytingartillaga gerð:
„Veita skal frídaga vegna upp-
stigningardags og sumardagsins
fyrsta næsta föstudag eftir þann
dag sem þá ber upp á, nema um
annan hátíðisdag sé að ræða og
skal þá veita frí miðvikudaginn á
undan. Beri jóladag, annan í jólum,
nýársdag og 17. júní upp á helgi
skal veita frídag næsta virkan dag
á eftir. Þá skal halda 1. maí hátíð-
legan sem frídag verkamanna
fyrsta mánudag í maí, sbr. lög um
almennan frídag vegna frídags
verkamanna 1. maí.“
Í frumvarpinu segir ennfremur:
„Stakir frídagar eru á margan hátt
óheppilegir á vinnustöðum. Þeir
skapa óhagræði og draga úr fram-
leiðni. Á sama hátt nýtist stakur
frídagur launþegum ekki nema að
nokkru leyti, með vinnudag á und-
an og eftir. Það fyrirkomulag sem
hér er lagt til ætti því að auka
möguleika launþega á að nýta það
frí sem þeir fá með lengri helgi, er
fjölskylduvænna fyrirkomulag og
er til hagræðis fyrir atvinnurek-
endur.“
Ekki rétti vettvangurinn
Seint á síðasta ári leitaði velferð-
arnefnd Alþingis umsagnar aðila
vinnumarkaðarins. Samtök atvinnu-
lífsins taka undir með flutnings-
manni að þessir stöku frídagar
skapi óhagræði og dragi úr fram-
leiðni en lýsa yfir andstöðu við þá
fjölgun frídaga sem lögð er til í
frumvarpinu.
Í umsögn Starfsgreinasambands
Íslands um frumvarpið kemur fram
að vera megi að tími sé kominn til
að taka málið upp aftur en það
verði á hinn bóginn að gera við
samningaborðið en tilfærsla á
vinnudögum eigi heima þar en ekki
á Alþingi. „Með því móti fær al-
mennt launafólk tækifæri til að
semja um það sérstaklega og í
kjölfarið að segja álit sitt með at-
kvæðagreiðslu,“ segir í umsögninni.
„Starfsgreinasambandið leggst því
gegn því að Alþingi hlutist til um
breytingar á frídögum á þessu
stigi.“
Þetta sjónarmið féllst Alþingi á
og Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,
formaður velferðarnefndar, stað-
festir að frumvarpið verði að
óbreyttu ekki afgreitt úr nefndinni.
Hvað segja menn um að halda 1. maí 2. maí í ár, nú eða 5. maí?
Morgunblaðið/Styrmir Kári
SPÁNVERJAR
DUGLEGASTIR
AÐ GEFA FRÍ
Afslapp-
aðir Spán-
verjar.
Er fært að færa fríið?
LÖGBOÐIÐ FRÍ ER ÞRJÁ FIMMTUDAGA Á ÞESSU VORI, SUMARDAGINN FYRSTA, 1. MAÍ OG UPPSTIGNINGARDAG.
ÞÁ ER 17. JÚNÍ Á ÞRIÐJUDEGI ÞETTA ÁRIÐ. ÞETTA VEKUR ENN UPP UMRÆÐU UM ÞAÐ HVORT FÆRA BERI STAKA FRÍ-
DAGA AÐ HELGUM. FRUMVARP ÞESS EFNIS, SEM LAGT HEFUR VERIÐ FRAM, VERÐUR ÞÓ EKKI AFGREITT ENDA ERU
AÐILAR VINNUMARKAÐARINS Á ÞVÍ AÐ ÞAÐ SKULI GJÖRT VIÐ SAMNINGABORÐIÐ EN EKKI Á HINU HÁA ALÞINGI.
* Flestir eru sammála um það að stakir frídagar eru á margan hátt óheppilegir á vinnustöðum.Samúel Örn Erlingsson í þingsályktunartillögu árið 2008. ÞjóðmálORRI PÁLL ORMARSSON
orri@mbl.is