Stígandi - 01.07.1943, Blaðsíða 24

14
Á KROSSGÖTUM —
STÍGANDI
höfuðrit og Eddu sína gegn léttúðlegri meðferð stuðla og hátta,
1930 lagði Olína Andrésdóttir slíka léttúð á pallstrá með einni
vísu:
Þitt hef ég lesið, Kiljan, kver,
um kvæðin lítt ég hirði,
en eyðurnar ég þakka þér,
þær eru nokkurs virði.
Auðvitað var við tvennt ólíkt að fást.
Mig langar nú til hægðarauka að nota hér skiptingu í ís-
lenzkum kveðskap, sem kann að virðast vafasöm: Kvæði og
ljóð.
Kvæðið er um margt allskylt skáldsögunni. Það rekur eitt-
hvert efni, einhverja uppistöðu til nokkurrar hlítar. Þó að smá-
vegis lýti kunni að vera á einstökum setningum, eða kveðandi
og rím ekki alveg gallalaust, spillir þetta heild kvæðisins ekki
svo mjög, ef yfirleitt er haldið vel á efninu. Ljóðið er hins vegar
miklu fíngerðara, kjarni þess er ekki efni heldur orka, geðhrif.
Það er að vissu leyti viðkvæmara fyrir allri misbeitingu máls og
kveðandi, þar má varla nokkuð vera vansagt eða ofsagt, þar
verður að nota rétta orðið á réttum stað, til þess að listasvipur-
inn sé fullkominn, og þó er formtæknin í raun og veru þrátt fyr-
ir allt aukaatriði. Mest er undir því komið, að skáldið nái rétt-
um áslætti á sálarstrengi lesandans eða hlustandans. Ljóðskáld-
ið þarf enn fremur en kvæðaskáldið að vera ófreskt á mannlega
sál, dýptir hennar og víddir. Ef til vill má segja, að skáldskapur
ljóðsins felist í því, hve mikinn skáldskap það vekur í hugum
þeirra, sem njóta þess.
Þessi tegund kveðskapar er því mjög vanddæmd. Sama ljóð-
ið getur verið einum eins konar nýju fötin keisarans, þ. e. ekk-
ert, öðrum kann að þykja það dýrlegur skáldskapur, allt eftir
þeim hljómgrunni, er ljóðið finnur.
Þau tímabil, sem íslenzkur kveðskapur virðist standa með
mestum blóma, haldast þessar tvær gerðir skáldskapar meira og
minna í hendur og bæta hvor aðra upp. Kvæðið varnar því, að
ljóðið verði efnislaust, ljóðið gefur kvæðinu mýkt og flug. Veru-
lega snjallt Ijóð talar alltaf til vitsins og verulega innblásið
kvæði alltaf til tilfinninganna. Þegar metin eru jöfnust, verður
skáldskapurinn mestur.
Stundum hafa kvæðin orðið mest áberandi í íslenzkum kveð-