Stígandi - 01.07.1943, Blaðsíða 35

STÍGANDI
UM MÁLVÖNDUN
25
hafi allt í einu tekið slíku ástfóstri við hana. Ég ætla ekki að
skýra hér frá því, hverju ég hefi svarað mér slíkum spurningum,
þegar þær hafa sótt á mig, enda kemur það ekki þessu máli við.
Við skulum aðeins vona, að setuliðið hafi tendrað helgan neista
í brjóstum þessara manna, og hafi það þökk fyrir það. Ég vænti
þess, að þessir bölsýnismenn reynist hér eftir drjúgir liðsmenn
um varðveizlu tungunnar.
Mér er víðsf jarri að vilja draga dul á það, að dvöl setuliðsins
eykur mikið á þær hættur, sem sí og æ vofa yfir tungu vorri,
en ef það tendrar jafnframt ástina til tungunnar, eins og allt út-
lit er á, þá er því vel farið.
En menn mega engan veginn ætla, að þetta sé eina eða aðal-
hættan. Aðalhættan stafar frá hnignandi bókmenningu vorri.
Hún kemur að innan, ef svo mætti að orði kveða. Með hnign-
andi bókmenningu á ég ekki aðeins við það, að rithöfundar vor-
ir, sem nú ber hæst, eru margir hverjir hvorki eins orðhagir né
andríkir og stundum hefir áður verið, heldur einnig það, að
fólk les minna og þó sérstaklega verr góðar bækur en áður hefir
tíðkazt. Menning heimilanna er áreiðanlega x rénun hér á Is-
landi. Það lítur að minnsta kosti þannig út,aðfólkþurfiaðsækja
sér ánægju út fyrir heimili sín, hafi ekki yndi af því að sitja
heima og hafa um hönd þjóðlegar bókmenntir, kveða rímur og
lesa þjóðsögur eða fornsögur heima hjá sér. En Islendingar
verða að vera þess minnugir, að það eru þessi fræði, sem eiga
drýgstan þátt í varðveizlu íslenzkrar tungu. Og þeir verða að
gæta þess sí og æ, að það er gersamlega gagnslaust að gala um
þjóðerni og þjóðrækni á götum og gatnamótum, en annaðhvort
fyrirlíta eða að minnsta kosti vera gersamlega áhugalausir um
allt það, sem er sérstaklega íslenzkt. Slíkt getur í bezta lagi
stafað af fávizku. En þessu er nú þannig háttað, þó að ljótt sé
frá að segja. Tími flestra manna er skiptur milli alls konar
óþjóðlegra starfa. Menn hrúgast í kvikmyndahúsin, hvenær sem
færi gefst, og ef þeir taka sér bók í hönd, er það jafnan lélega
þýdd neðanmálssaga eða aðrar raufarasögur. Góðar, íslenzkar
bókmenntir eiga ekki upp á pallborðið hjá Islendingum nú á
dögum.
Hér þykist ég hafa stungið á stærsta kýlinu. Menn tala og
rita lélegt mál, af því að þeir hafa lesið lélegtmáleðaaðminnsta
kosti hafa lítið lesið af góðu máli. Þetta er áreiðanlega veiga-
mesta ástæðan og mesta hættan.