Stígandi - 01.07.1943, Blaðsíða 19

STÍGANDI
Á KROSSGÖTUM —
3
Kvæðin verða tæpast gerð að matariðju; þau eru seinunnin til
framleiðslu, lesendahópur þeirra fáliðaðri en sagnanna. En þess
vegna hefir líka dægurtízkan síður spillt þeim, og hinn tvíhöfð-
aði goðþurs nútímans Mammon-Mercurus hefir ekki getað
sveigt þau svo nokkru nemi í sína þjónustu.
II.
Ef við viljum kynnast einhverri þjóð til nokkurrar hlítar,
leitum við okkur fræðslu um hana í tungu hennar, sögu og bók-
menntum.
Tungan skýrir okkur frá skyldleika þjóðarinnar við aðrar
þjóðir og ýmiss konar samböndum, sagan rekur fyrir okkur þró-
un hennar atvinnulega, stjórnarfarslega og menningarlega, en
bókmenntirnar eru, ef svo mætti að orði komast, spegill sálar
hennar.
Ef við lítum í þennan spegil sálar okkar eigin þjóðar, ber
langsamlega mest á þeim svipþættinum, sem við nefnum kveð-
skap eða ljóðagerð. Sá þátturinn raknar aldrei til fulls, þótt
misjafnlega vel sé hann spunninn.
Þegar á landnámsöld eignumst við öndvegisljóðskáld, og síð-
an hefir þjóðin aldrei selt þann kyndil úr hendi sér, sem hún
kveikti þá sem menningarljós sitt. Vissulega hefir oft sýnzt hætt
komið fjársjóði þeim, en alltaf hefir hann varðveitzt og verið
sannnefndur arineldur íslenzku þjóðarinnar:
„hennar brjóst við hungri og þorsta,
hjartaskjól, þegar burt var sólin“.
En líka aflvaki
„víkingslundar og brýndra branda,
bráðeggjaðra hreystidáða“.
Það verður sennilega seint fullskýrt, hvers vegna miðstöð
norrænnar ljóðagerðar til forna flyzt til Islands. Þetta verður
svo algert, að yfirleitt öll skáld, sem um getur í fornsögum okk-
ar, þegar hirðskáld Haralds hárfagra líður, eru íslenzk. Og ís-
lendingar einir varðveita fornan norrænan kveðskap.
Sumir skýra þetta svo, að skáldættirnar í Noregi hafi öðrum
ættum meir þolað illa ófrelsi konungsvaldsins og því flutzt að
mestu til Islands, aðrir rekja grósku íslenzks skáldskapar til
heppilegra kynna og kynblöndunar við keltneskar þjóðir. Ein