Stígandi - 01.04.1944, Síða 25

STÍGANDI
SIGURJÓN FRIÐJÓNSSON:
NOKKUR ORÐ UM SKÁLDSKAP
Það hefir verið haft eftir norska skáldinu Henrik Ibsen, að
það að yrkja væri að dæma sjálfan sig. Þetta er næst að skilja
svo, að í eigin athöfnum hlutaðeiganda komi fram raunverulegt
gildi hans — sem að sjálfsögðu útilokar þó ekki, að dómurinn
geti orðið og verið rangur.
Aðalhlutverk skáldskapar verður að ætla það, að bera birtu
yfir lífið. Að vísu eru til menn, er svo líta á, að það, sem kallað
er list, sé og eigi að vera sjálfu sér nóg; gleðskaparefni, hrifning-
arefni, nautnarefni o. s. frv. En þegar litið er á heildarsvip list-
arinnar og mannkynsins, verður það ljóst, að kynslóðirnar meta
það mest og geyma lengst, sem skýrast ljós ber yfir lífið og sókn
þess fram á við. Á þeim grundvelli er t. d. íslenzk ritlist frá fornu
fari einkum metin — og hverrar fornþjóðar sem er. Og allar
tegundir skáldskapar eiga sammerkt í því alla leið til hins svo-
nefnda Madelentíma, fyrir tugþúsundum ára. Skáldskapur hans
— í gervi myndlistarinnar — hefir komizt þar lengra en nokk-
uð annað í því að bregða ljósi yfir mannlíf þeirrar tíðar og fram-
þróun hennar. Skáldskapur, mikilhæfur skáldskapur, er sá
strengur mannlífsins, sem ryð fellur síðast á og endurnýjar sig
lengst.
En sú krafa til skáldskapar, að bera birtu yfir lífið, er um leið
krafa til höfundar og skyld þeirri kenningu Sókratesar, að það,
að þekkja sjálfan sig, sé upphaf vizkunnar; fyrsta spor til þekk-
ingar og vitkunar. Maðurinn er sjálfum sér næstur og um leið
sitt nærtækasta og aðgengilegasta athugunarefni. Mennirnir
eru líkir um margt og af því leiðir, meðal annars, að „margur
ætlar mann af sér“. Og það getur orðið til aukinnar þekkingar
og vitkunar. En jafnframt því, að mennirnir eru líkir um margt,
eru þeir ólíkir að ýmsu leyti, og getur því það, að „ætla mann af
sér“, leitt til villu — eins og hins gagnstæða, og er því viðsjár-
vert, en hins vegar ákjósanlegt, að viðsjáin leiði til aukinnar
þarfar á vaxandi þekkingu og skilningi, og ekki sízt á sjálfum