Stígandi - 01.04.1944, Page 47

Stígandi - 01.04.1944, Page 47
STÍGANDI ,EF EG KYNNI Á ÞVÍ SKIL' 125 marka tölu liðs, sem sýslumenn máttu hafa á yfirreiðum og setj- ast upp á bændur með, — bændur skyjdu taka móti „sýslu- manni með 15 menn og 5 fanta og 8 mjóhunda“. Samtímis fer mjög að bera á því, að fantur sé á íslandi þrjót- ur eða þrælmenni, en annars staðar á Norðurlöndum merki fantar flækinga eða þá flysjungslega lausamenn, sem milli landshorna flytjast, og haldast enn þær merkingar. í íslenzku myndast málshættir, sem sýna frekju og hrottaskap fanta, án þess að bein illmennska þurfi að vera: Fljótur er fantur í fat. — Fanta knífur er fyrstur í smjör. — Fullt skal föntum bera. Ridd- arasögur hafa þá stundum í einni andrá „fantar og glópar“, — „fantar og ribbaldar“, — „þú hinn illi pútuson og þrælborinn fantur!“ Mætur á hermönnum hafa sjaldan verið miklar á íslandi. Hvort sem þeir hafa verið kallaðir dátar eða stríðsmenn eða heiti eins og skálkur, kóni og dóni fengin beint eða um millilið frá þeim að láni til að tákna ósvífna, óvelkomna gesti, hafa ís- lendingar verið samir við sig í því. Hitt er óskylt mál, hvort nútímahermaður, sem er venjulegur þjóðfélagsþegn lands síns, aðeins klæddur í ný einkennisföt, muni þurfa að geðjast íslendingum þannig, að orðið hermaður eigi eftir að verða niðrunarorð. UPPRUNI SKÝRIR MERKINGAR. Uppruni algengra orða vefst oft fyrir mönnum, svo að þeir efast um, að þau geti verið rétt mál. Hér skal nefna nokkur orð, sem spurt er eftir þýðingum á með þetta í huga. ímugustur er illur hugur. En eiginlega er það vindur Imu, sem var tröllkona. Kenningin tröllkonuvindur þýddi hugur, en varð þarna við málvenju illur hugur. Sagt er, að hver fari til síns heima. Þá er heima ekki ao., held- ur nafnorð, heimkynni, heimili, enda samstofna við þau orð. Talað er ýmist um minjar eða menjar, og er hvort tveggja jafnrétt að uppruna og þýðir hið sama. Skyldleiki er við so. að minnast, no. minning og minni, en þar hefur komið nn við sam- lögun (menþja ^ minni eins og fanþ ^ fann). Ýmislegt mælir með að nota orðmyndina menjar heldur en minjar. Lo. minnstur (efsta stig) hefur nn, því að á gotnesku er það

x

Stígandi

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Stígandi
https://timarit.is/publication/1085

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.