Læknablaðið - 15.01.2000, Blaðsíða 24

FRÆÐIGREINAR / HJARTA- OG ÆÐASJÚKDÓMAR
Table II. Symptoms of PTS* and use ofelastic stockings. Telephone interviews with all patients alive in December 1997 (n=17) at average 10.5 years after the diagnosis ofdeep vein thrombosis.
Number (%)
Total number of patients with any symptoms of PTS 12 (70.6)
Total number of patients using elastic stockings at any time 11 (64.7)
Patients with PTS using elastic stockings 8 (47.1)
Patients with PTS not using elastic stockings 4 (23.5)
Patients without PTS using elsastic stockings 3 (17.6)
Patients without PTS not using elastic stockings 2 (11.8)
Mean duration of using elastic stockings (known in 7 cases) 11 months
* PTS = post thrombotic syndrome.
Fig. 2. Individuals witli
post thrombotic syndrome
(PTS) diagnosed 10.5
years earlier vs. the
location of deep vein
thrombosis.
sokka á einhverju tímabili, en aðeins tveir (12%)
notuðu þá samfellt til lengri tíma. Notkun teygju-
sokka stóð frá þremur mánuðum til fjögurra ára,
að meðaltali í 11 mánuði. Ef við teljum ekki með
þann einstakling sem lengst notaði teygjusokka er
meðaltalið aðeins 4,8 mánuðir. Af þeim sem not-
uðu teygjusokka hafði um helmingur einkenni um
eftirsegakvilla (tafla II).
Tengsl við aðra sjúkdóma og dánartíðni: Sam-
kvæmt sjúkraskrám höfðu 16 einstaklingar sögu
um hjarta- og æðasjúkdóma fyrir greiningu sega-
myndunar (53%), en eftir greiningu bættust sex
einstaklingar í þennan hóp (20%). Illkynja sjúk-
dóma höfðu átta einstaklingar (26,7%), það er sjö
fyrir greiningu segamyndunar í ganglimum (23,3%)
og einn bættist við eftir að segamyndun var greind
(3,3%). Sjö einstaklingar höfðu fyrri sögu um sega-
myndun af einhverju tagi (thromboembolic event)
(23%), þar af höfðu fimm verið greindir með sega-
myndun í ganglimum án myndgreiningar (16,7%).
Tólf einstaklingar (40%) voru látnir í árslok
1997. Fimm létust úr krabbameinum eða höfðu
krabbamein sem meðvirkandi þátt (41,7%), fjórir
úr hjarta- og æðasjúkdómum (33,3%). Einn lést af
slysförum, einn úr lungnabólgu og einn af húðsýk-
ingu.
Endursegamyndun og eftirsegavandaniál: Tal-
að var í síma við alla sjúklinga á lífi í árslok 1997,
alls 17 einstaklinga (56,7%). Fimmtán sjúkling-
anna svöruðu spurningum sjálfir en ættingjar í
tveimur tilfellum, þar sem annar sjúklingurinn
hafði elliglöp og hinn helftarlömun og málstol.
Tólf sjúklinganna höfðu fengið segamyndun í
hægri ganglim, en fimm í vinstri ganglim. Sextán
sjúklinganna tilgreindu réttan ganglim samanbor-
ið við sjúkraskrá. Einn einstaklingur með sega-
myndun í kálfa hafði ekki einkenni frá þeim gagn-
lim, heldur hinum og var því ekki tekinn inn í út-
reikninga. Við athugun á eftirsegakvillum reynd-
ust fimm einstaklingar (31%) ekki hafa nein ein-
kenni, en 11 (69%) höfðu einhver einkenni frá þeim
ganglim sem segamyndun var í. Allir þeir sem
höfðu einhver einkenni höfðu bjúg (69%) að með-
altali 2,6 á magnskala 1-5, átta höfðu verki (50%)
að meðaltali 2,4, sex höfðu litabreytingar (38%)
og tveir höfðu sár sem greru illa (13%). Fjórir ein-
staklingar töldu þessi einkenni trufla daglegt líf
sitt (25%) að meðaltali 3,3 á magnskala 1-5. Af
þeim sem höfðu fengið miðlæga (central) sega-
myndun höfðu 87,5% einkenni, en um helmingur
þeirra sem höfðu nálæga (proximal) eða fjarlæga
(distal) segamyndun (mynd 2).
Einungis tveir einstaklingar fengu endursega-
myndun á tímabilinu (6,7%). Einn karlmaður fékk
segamyndun í sama gangliminn hálfu ári eftir
greiningu og ein kona fékk segamyndun í hinn
gangliminn fimm árum eftir greiningu. Hvorugt
var á meðferð, hvorki lyfjameðferð né notaði
teygjusokka á þeim tíma og hvorugt hafði þekkta
áhættuþætti fyrir segamyndun í ganglimum.
Umræða
Hér á landi hefur tíðni segamyndunar í ganglimum
ekki verið könnuð áður svo vitað sé. Takmarkandi
þættir þessarar rannsóknar eru meðal annars stærð
rannsóknarhópsins og að rannsóknin er afturskyggn,
en sama er upp á teningunum í fjölmörgum öðrum
erlendum rannsóknum sem kannað hafa segamynd-
un í ganglimum. Þrátt fyrir þessa annmarka teljum
við að heimfæra megi þessar niðurstöður á landið
allt, þar sem rannsóknarþýðið samsvarar um það bil
10% landsmanna, en vissulega væri betra að gera enn
stærri rannsókn til að fá nákvæmari niðurstöður. Al-
mennt er nýgengi segamyndunar í ganglimum ekki
vel þekkt, en í erlendum rannsóknum eru tíðnitölur á
bilinu 5-10 á 10.000 íbúa á ári oftast nefndar (1-4), en
hærri tíðnitölum hefur verið lýst, til dæmis hafa tvær
rannsóknir frá Svíþjóð sýnt nýgengi á bilinu 14-16,6 á
10.000 íbúa á ári (5,26). Tíðnin hér reynist vera að
minnsta kosti helmingi lægri, eða 2,3 á 10.000 íbúa á
ári og skýrist það einungis að hluta til af því að mikið
var enn greint klínískt á upphafsdögum bláæða-
myndataka og þó við tökum allar greiningar með,
nær tíðnin aðeins 3,5 á 10.000 íbúa á ári. Önnur hugs-
anleg skýring er að betur sé hugað að fyrirbyggjandi
22 Læknablaðið 2000/86