Læknablaðið - 15.01.2000, Blaðsíða 42

FRÆÐIGREINAR / UNGLINGAR
algengasta orsök komu í Rauðakrosshúsið og er það
í samræmi við fyrri rannsóknir (4,9). Fræðimenn hafa
greint frá því að heimanfarnir unglingar hafi verið
beittir kynferðislegu ofbeldi heima fyrir (8). Hlutfall
heimanfarinna sem beittir höfðu verið kynferðislegu
(6%) eða líkamlegu (11%) ofbeldi var ívið lægra í
þessari rannsókn en í erlendri rannsókn (8). Sam-
skiptaörðugleikar á heimili voru marktækt oftar
nefndir af heimanreknum en heimanfömum sem er í
samræmi við fyrri niðurstöður (4).
Aberandi er að heimanfamar stúlkur kvörtuðu
oftar en piltar undan samskiptaörðugleikum heima
fyrir. Rannsóknir (13) hafa sýnt að heimanfarnar
stúlkur kvarta oftar undan ströngu eftirliti og refsing-
um foreldra. Kynþroski stúlkna gæti skipt máli hér.
Vegna ótta við ótímabæra þungun dóttur reyna for-
eldrar að hafa áhrif á samskipti stúlkna út á við, svo
sem með því að setja strangar reglur um útivistartíma
og eftirgrennslan.
Munur er á aldurshópum heimanfarinna þegar
litið er á ástæður komu í Rauðakrosshúsið og nefndi
yngri aldurshópur fremur samskiptaörðugleika
heima fyrir en hinn eldri. Mikill meirihluti yngri
heimanfarinna eru stúlkur. Má draga þá ályktun að
stúlkur þurfi að hlíta reglum um útivistartíma og
svara nærgöngulum spurningum í upphafi kyn-
þroskaskeiðs og ýti það undir samskiptaörðugleika.
Einnig nefndi yngri hópur heimanrekinna fremur
samskiptaörðugleika heima fyrir sem ástæðu komu í
Rauðakrosshúsið en eldri hópurinn.
Munur á unglingum af höfuðborgarsvæði og utan
af landi kom í ljós þegar litið var á ástæðu komu í
Rauðakrosshúsið. Helmingi fleiri borgarunglingar en
landsbyggðarunglingar nefndu erfiðar heimilisað-
stæður eða samskiptaörðugleika heima fyrir sem
ástæðu komu. Hins vegar nefndu þrefalt fleiri heim-
anfarnir landsbyggðarunglingar en borgarunglingar
húsnæðisleysi sem ástæðu komu sinnar. Pennan mun
má skýra á þann hátt að borgarunglingar komi frem-
ur beint úr foreldrahúsum sem skýrir vægi fjölskyldu-
vandamála hjá þessum hópi. A hinn bóginn kom stór
hluti landsbyggðarunglinga frá systkinum, ættingjum
og vinum þar sem þau höfðu fengið að dveljast um
tíma, eða beint af götunni og var því húsnæðisleysi
helsta vandamálið við komu. í öðru lagi kann að vera
að landsbyggðarunglingar sem fara að heiman sækist
eftir ævintýrum í borgarmenningunni og leiti síðan í
Rauðakrosshúsið vegna húsnæðiserfiðleika.
Þessi rannsókn staðfestir fyrri niðurstöður (14)
um að unglingar sem hlaupast oftar en einu sinni að
heiman eigi við meiri vandamál að stríða heldur en
þeir sem hafa hlaupist einu sinni á brott. í hópi heim-
anfarinna höfðu tvöfalt fleiri endurkvæmir en frum-
kvæmir hætt skyldunámi. Fleiri endurkvæmir en
frumkvæmir í hópi heimanfarinna höfðu verið í
tengslum við félagslegar stofnanir. Auk þess kemur í
ljós að fleiri endurkvæmir en frumkvæmir unglingar
höfðu neytt vímuefna og komu oftar í Rauðakross-
húsið vegna áfengis- og/eða fíkniefnaneyslu.
Niðurstöður rannsóknarinnar sýna að heimilis-
lausir höfðu sérstöðu. Á flestum sviðum skáru þeir
sig marktækt úr og staða þeirra var mun lakari en
hinna hópanna tveggja. Flestir hinna heimilislausu
voru iðjulausir er þeir leituðu til Rauðakrosshússins
og meirihlutinn hafði hætt námi. Langflestir þeirra
höfðu fyrri reynslu af stofnunum og nánast helming-
ur hafði komist í kast við lögin. Að auki neyttu heim-
ilislausir fremur áfengis og fíkniefna en heimanfarnir
og heimanreknir unglingar. Olíkt hinum hópunum
var húsnæðisleysi langalgengasta ástæðan fyrir komu
heimilislausra í Rauðakrosshúsið og því næst eigin
vímuefnaneysla. Pessi mikli munur á heimilislausum
annars vegar og heimanförnum og heimanreknum
hins vegar skýrist vísast af því að heimilislausir hafa
ekki búið hjá foreldrum um hríð. Því eru fjölskyldu-
vandamál ekki lengur efst á baugi hjá þeim heldur
vandamál sem snerta bága stöðu þeirra.
Niðurstöður þessarar rannsóknar árétta mikilvægi
Rauðakrosshússins. Ljóst er að Rauðakrosshúsið
fyllti í eyðu þegar það var sett á stofn. Ungmenni eiga
oft undir högg að sækja og aðstæður heima fyrir ekki
ailtaf sem skyldi. Athygli vekja erfiðar félagslegar
aðstæður margra ungmenna og hve algeng vímuefna-
neysla er í hópi þeirra.
Þakkir
Rauða Krossi fslands og aðildarfélögum hans, for-
manni og framkvæmdarastjóra RKÍ, forstöðumanni
Rauðakrosshússins og starfsfólki þess eru færðar
þakkir fyrir stuðning meðan á rannsókn stóð.
Heimildir
1. Kammer PP, Schmitdt D. Counseling runaway adolescents.
School Counselor 1987; 35:149-54.
2. Regoli RM, Hewitt JD. Delinquency in society: a child-
centered approach. New York: McGraw-Hill; 1991.
3. Gullotta TP. Runaway: reality or myth. Adolescence 1978; 13:
543-9.
4. Adams GR, Gullotta T, Clancy MA. Homeless adolescents: a
descriptive study of similarities and differences between
runaways and throwaways. Adolescence 1985; 21: 715-23.
5. Ingersoll GM. Adolescents. 2nd ed. New Jersey: Prentice Hall;
1989.
6. Conger JJ. Adolescence and youth: psychological develop-
ment in changing world. 4th ed. New York: Harper Collins
Publishers; 1991.
7. Steinberg L. Adolescence. 4th ed. New York: McGraw-Hill;
1996.
8. Kurtz PD, Kurtz GL, Jarvis SV. Problems of maltreated
runaway youth. Adolescence 1991; 26:543-55.
9. Palenski JE, Launer HM. The "process" of running away: a
redefinition. Adolescence 1987; 22:347-62.
10. Brennan T, Huzinga D, Elliott DS. The social psychology of
runaways. Boston: DC Heath; 1978.
11. Johnson R, Carter MM. Flight of the young: why children run
away from their homes. Adolescence 1980; 15:483-9.
12. Vaskovics LA. Nichtsesshaftigkeit, Verwahrlosung und Heim-
erziehung von Jugendlichen. In: Marefka M, Nave-Herz, eds.
Handbuch der Familien und Jugendforschung. Neuwied,
Frankfurt M: Luchterhand; 1989.
13. Wolk S, Brandon J. Runaway adolescents' perceptions of
parents and self. Adolescence 1977; 12:175-87.
14. Nielsen L. Adolescent Psychology: a contemporary view. New
York: Holt; 1987.
38 Læknablaðið 2000/86