Læknablaðið - 15.01.2000, Blaðsíða 35

FRÆÐIGREINAR / UNGLINGAR
Heimanfarnir, heimanreknir og
heimilislausir unglingar á Islandi
Uttekt d fyrstu 10 starfsdrum Rauðakrossloússins
Helgi Hjartarson'
Eiríkur Örn
Arnarson2
Ágrip
Tilgangur: I tilefni 10 ára starfsafmælis Rauðakross-
hússins var ákveðið að vinna úr upplýsingum sem
skráðar höfðu verið um hjálparþurfi unglinga frá
1985 til 1995.
Efniviður og aðferðir: Á tímabilinu voru skráðar 927
komur 475 unglinga á aldrinum 10-18 ára sem röðuð-
ust í heimanfarna, heimanrekna og heimilislausa.
Skráningarblað athvarfsins var notað við gagnaöflun.
Niðurstöður og ályktanir: Rannsóknin leiddi í Ijós
talsverðann mun á heimanförnum og heimanreknum
annars vegar og heimilislausum hins vegar. Fæstir
foreldra unglinganna voru í sambúð. Margir gest-
anna höfðu hætt skyldunámi og skáru landsbyggðar-
unglingar sig úr. Meirihluti unglinganna hafði verið í
tengslum við félagslegar stofnanir og margir drengj-
anna sætt afskiptum lögreglu. Rannsóknin sýndi að
neysla tóbaks, áfengis og fíkniefna var útbreidd með-
al þeirra sem leituðu til athvarfsins. Árekstrar innan
fjölskyldu var algengasta ástæða komu heimanfar-
inna og heimanrekinna til Rauðakrosshússins. Hús-
næðisleysi og eigin neysla voru helstu ástæður fyrir
því að heimilislausir leituðu aðstoðar.
Ályktanir: Almennt stóðu heimilislausir mun verr að
vígi en heimanfamir og heimanreknir. Heimilislausir
unglingar eiga líklega flestir forsögu sem heimanfam-
ir eða heimanreknir. Þeir eru því viðvörun um þær
hættur, sem heimanfarnir og heimanreknir standa
frammi fyrir ef ekki finnst viðunandi lausn á þeirra
málum, svo sem vandamál í skóla, aukin neysla, af-
brot og húsnæðisleysi. Forvarnarstarf Rauðakross-
hússins felst í því að halda þessum unglingum frá göt-
unni og bjóða þeim hjálp áður en vandamálin verða
yfirþyrmandi.
ENCLISH SUMMARY
Hjartarson H, Arnarson EÖ
The first 10 years of operation of the Red Cross
House for runaway, throwaway and homeless
adolescents in Reykjavík, lceland
Læknablaðið 2000; 86: 33-8
Objective: The Red Cross House (RCH) is a 24-hour
emergency shelter in Reykjavik, lceland for adolescents.
On the occasion of its 10th anniversary it was decided to
analyse the data collected since inauguration.
Material and methods: During the first 10 years of run-
ning 475 adolescents, age 10-18, (grouped into runaways,
throwaways and homeless adolescents) registered 927
visits. The admission records of the RCH were used for
collecting data for subsequent analysis.
Results: The runaways and throwaways were more alike
one another than the homeless. Most of the parents were
living apart suggesting that conflicts were more likely to
take place in stepfamilies and single parent families and
the situation at home had enforced one parent to leave
home. Many of the guests were school-dropouts particu-
larly those coming from the country. A majority had been
in contact with the social services, and many boys had
been dealt with by the police. Prior use of alcohol, tobacco
and drugs was common. Conflicts within the family was
the most usual reason for the runaways and throwaways
seeking assistance. The most common reason for the
homeless visiting was having nowhere to stay, alcohol or
drug abuse.
Conclusions: The plight of the homeless was more
•serious than that of the runaways and throwaways. The
homeless usually had a prior history of having run away or
been throwaways from home. The preventive work of the
RCH is reflected in keeping young people off the streets
and offering assistance before it is too late.
Key words: emergency shelter, adolescents, runaways.
Frá 'Dagvist barna,
Tryggvagötu 17,101
Reykjavík, ;geödeild
Landspítalans, 101 Reykjavík.
Fyrirspurnir, bréfaskipti:
Eiríkur Örn Arnarson.
geðdeild Landspítalans, 101
Reykjavík, netfang:
eirikur@rsp.is
Lykilorð: neyðaratlivarf,
unglingar, heimanfarnir.
Inngangur
í tilefni þess að 10 ár voru liðin frá því að Rauða-
krosshúsið hóf starfsemi sína árið 1985 var ákveðið
að fara kerfisbundið yfir þær upplýsingar sem skráð-
ar höfðu verið um þá hjálparþurfi unglinga sem leitað
höfðu til athvarfsins á þessum tíma.
Rauðakrosshúsið byggir á grundvallarmarkmið-
um Rauðakrosshreyfingarinnar um mannúð, óhlut-
drægni og hlutleysi, auk þess sem það gegnir ákveðnu
málsvarahlutverki. Á því tímabili sem rannsóknin
spannar var Rauðakrosshúsið opið allan sólarhring-
inn. Markmið starfsemi þess er að auðvelda börnum
og unglingum í neyð að leita sér hjálpar áður en í
Corresponcence: Eiríkur Örn Arnarson. E-mail: eirikúr®
rsp.is
óefni er komið, með því að veita húsaskjól, fæði,
stuðning og ráðgjöf. Þess var vænst að með opnun
stöðvarinnar fengjust upplýsingar um fjölda barna og
unglinga í vanda vegna neyslu ávana- og fíkniefna
eða af öðrum persónulegum og/eða félagslegum
ástæðum. Flestir unglinga sem leita til neyðarat-
hvarfsins hafa farið að heiman vegna vandamála á
heimili og/eða vegna persónulegra vandamála. Þegar
í upphafi var lögð rík áhersla á fyrirbyggjandi starf,
svo sem að halda unglingunum af götunni og bjóða
þeim hjálp við að leysa vandamál sín.
Læknablaðið 2000/86 33