Læknablaðið - 15.01.2000, Blaðsíða 63

UMRÆÐA & FRÉTTIR / TÆPITUNGULAUST
Árni Björnsson
skrifar
tæptungulaust
Orðstír að utan
Nýlega var í DV forsíðuviðtal með flannamynd af
ungum íslenskum lækni sem hefur hlotnast sú ein-
staka vegtylla að verða prófessor í læknisfræði á
Bretlandseyjum, nánar tiltekið í sjálfri Lundúnaborg.
Andlitið kom mér ekki kunnuglega fyrir sjónir, vænt-
anlega hefur ungi prófessorinn ekki haft áhuga á lýta-
lækningum á námsárum sínum og því farið framhjá
mér, en upphefð hans gladdi mitt gamla hjarta.
Hinu geðjaðist mér miður að, að ungi læknirinn
notaði viðtalið til að hnýta í læknadeild Háskóla Is-
lands og íslenska læknastétt yfirleitt og leiddi það til
orðaskipta í æsingastíl við forseta læknadeildar í
sama fjölmiðli. Vafalaust fjölmiðlinum til framdráttar
en hvorki unga lækninum, læknadeild né íslenskri
læknastétt til sóma. íslenskir læknar eru yfirleitt
heimsæknir og taka að jafnaði heimferð framyfir
frama með öðrum þjóðum en heimþrá þeirra hefur
leitt það af sér að læknisfræði á íslandi getur talist í
góðu meðallagi.
Hitt er svo annað mál að smæð þjóðarinnar veldur
því að „toppstöður“ hljóta að vera færri en gerist
með stærri þjóðum. Það leiðir aftur af sér að metnað-
arfullir ungir menn fá ekki alltaf stöður sem þeir telja
sér við hæfi. Þá eiga þeir tveggja kosta völ. Að koma
heim í von um að geta nýtt þekkinguna sem þeir hafa
aflað sér á heimavelli eða brjótast til frama erlendis.
Taki þeir hinn fyrri kostinn eiga þeir á hættu að ná
ekki þeim toppi í fræðunum sem hugur þeirra stóð til.
Hinn síðari kostur er að brjótast til frama með öðrum
þjóðum. Slíkt er oft ekki heiglum hent því miklar
fræðilegar kröfur eru gerðar um afköst og gæði í er-
lendum vísindasamfélögum.
Ég veit ekki hvort fleiri íslenskir fræðimenn hafa
öðlast frama með erlendum þjóðum en svarar til
fólksfjölda en í þeini hópi eru margir aðrir en læknar.
Sumir ákváðu þegar á námsárunum að fræðasvigrúm
þeirra hér á landi yrði of þröngt en aðrir fengu ekki
störf sem þeim þótti við sitt hæfi. Allir eiga þessir
menn það sameiginlegt að hafa hlotið grunnmenntun
sína í íslenskum skólum en það segir okkur að ís-
lenskir skólar, þar á meðal læknaskólinn, séu ekki al-
vondir þó ýmislegt megi finna þeim til foráttu.
Margir þessara „útlaga“ geta verið þakklátir fyrir
að hafa ekki orðið rótfastir í litla þjóðfélaginu á ís-
landi, því þeir hafa getað nýtt hæfileika sína á víðara
vangi, ef ekki, þá vaknar spurning um hæfileikana. I
stað þess að vera þakklátir fyrir þá menntun sem hef-
ur gert þeim kleift að nota hæfileika sína víðar en
með jaðarþjóðinni við Dumbshaf, hefur heimsóttar-
þráhyggjan fyllt þá gremju útí Háskólann og jafnvel
félagana sem starfa hér heima í fásinninu. Venjulega
lýsir þessi gremja sér í því að tala í niðrunartóni um
stofnunina sem fóstraði þá og félagana sem festust
hér heima og hafa kannski ekki sýnt frama „útlag-
anna“ viðunandi virðingu. í þessa gryfju fellur pró-
fessorinn okkar í Bretlandi og hann notar kaldar við-
tökur íslensku læknastéttarinnar við heimslausnara-
komplex Kára Stefánssonar sem rök í máli sínu.
Það gleymist oft í moldviðrinu sem þyrlað hefur
verið upp í kringum fyrirtækið íslenska erfðagrein-
ingu og svokallaðan gagnagrunn á heilbrigðissviði,
að um miðja öldina færði íslenskur vísindamaður
þjóð sinni heila rannsóknarstofnun í krafti fræðilegra
yfirburða, sem hefði að margra mati nægt honum til
Nóbelsverðlauna ef honum hefði enst aldur. Vera má
að til hafi verið einstaklingar í stéttinni sem sáu of-
sjónum yfir frama hans og skoðanir hans á þjóðmál-
um ekki alltaf fallið í kramið hjá valdsmönnum en
hann gekk hreint til verks og ástundaði hvorki bak-
tjaldamakk, róg né hroka og því naut hann virðingar
stéttarbræðranna, virðingar sem náði langt útfyrir
þann þrönga hóp.
Rannsóknarstarfsemi íslenskrar erfðagreiningar á
vonandi eftir að skila góðum læknisfræðirannsókn-
um í framtíðinni og vonandi veldur gagnagrunnur-
inn, ef hann verður að veruleika, þjóðinni ekki þeim
skaða sem gerð hans getur falið í sér. Það er ekki öf-
und heldur aðdragandinn og aðferðirnar sem hafa
snúið stórum hluta íslensku læknastéttarinnar til and-
stöðu. Sem betur fer eru flestir heimavinnandi ís-
lenskir læknar ekki enn tilbúnir til að fórna hagsmun-
um sjúklinga sinna fyrir erlend gróðafyrirtæki.
Getur verið að prófessorinn okkar í Bretlandi hafi
ekki kynnt sér málin nægilega vel áður en hann felldi
sleggjudómana í viðtalinu við blaðamanninn? Samt
ætti hann, sem vísindamaður, að vita að sleggjudóm-
ar eru völt undirstaða vísinda, þó þeir geti gagnast vel
í fjölmiðla-, stjórnmála- og viðskiptaheiminum.
Árni Björnsson
Læknablaðið 2000/86 55