Læknablaðið - 15.11.2000, Blaðsíða 67

UMRÆÐA & FRÉTTIR / HELSINKIYFIRLÝSINGIN
líkamlega ástand, sem kemur í veg fyrir að upplýsta
samþykkisins verði aflað, sé nauðsynlegt sérkenni
rannsóknarþýðisins. I rannsóknarreglunum, sem
lagðar eru fyrir siðfræðilegu nefndina til umfjöllunar
og samþykktar, skal greina frá þeim sértæku
ástæðum, sem ráða því, að til þátttöku í
vísindarannsókn skuli valdir þeir, sem búa við
heilsufarsástand, sem gerir það að verkum, að þeir
eru ófærir um að veita upplýst samþykki. í
rannsóknarreglunum skal fram tekið, að samþykkis
fyrir áframhaldandi þátttöku ætti að afla svo fljótt
sem kostur er frá einstaklingnum eða lögráðamanni
hans.
27. Bæði höfundar og útgefendur eru siðfræðilega
skuldbundnir. Pegar niðurstöður vísindarannsókna
eru birtar, ber könnuðum skylda til að vernda
nákvæmni niðurstaðnanna. Neikvæðar jafnt og
jákvæðar niðurstöður skal birta eða þær gerðar
almenningi aðgengilegar á annan hátt. I útgefnu
verki skal greina frá uppsprettum fjármögnunar,
tengslum við stofnanir og öllum hugsanlegum
hagsmunaárekstrum. Skýrslur um tilraunir, sem ekki
eru í samræmi við meginreglurnar, sem settar eru
fram í yfirlýsingu þessari, ætti ekki að taka til
birtingar.
C. Viðbótarmeginreglur fyrir læknisfræðilegar
vísindarannsóknir í tengslum við
læknisfræðilega umönnun
28. Læknirinn getur aðeins tengt læknisfræðilega
vísindarannsókn læknisfræðilegri umönnun að því
marki, sem rannsóknin er réttlætt af hugsanlegu gildi
hennar fyrir forvarnir, greiningu eða lækningar.
Þegar læknisfræðileg vísindarannsókn er í tengslum
við læknisfræðilega umönnun, gilda viðbótarstaðlar
um verndun sjúklinga, sem eru þátttakendur í
vísindarannsókninni.
29. Hagsbæturnar, áhættuna, byrðarnar og árang-
urinn af nýrri aðferð ætti að prófa á móti beztu
forvarna-, greiningar- og lækningaaðferðum, sem eru
í notkun á hverjum tíma. Þetta útilokar hvorki
notkun lyfleysu né það, að engri meðferð sé beitt í
könnunum, þar sem engin sönnuð forvarna-,
greiningar- eða lækningaaðferð er til.
30. Þegar könnuninni er lokið, ætti að tryggja
hverjum sjúklingi, sem gengur inn í könnunina,
aðgengi að beztu sönnuðu forvarna-, greiningar- og
lækningaaðferðum, sem könnunin leiðir í ljós.
31. Læknirinn ætti að upplýsa sjúklinginn um það,
hvaða þáttur umönnunarinnar er í tengslum við
vísindarannsóknina. Neiti sjúklingur að taka þátt í
könnun, má það aldrei hindra samband sjúklings og
læknis.
32. Ef ekki eru til sannaðar forvarna-, greiningar-
og lækningaaðferðir eða hafi aðferðirnar reynzt
óvirkar í meðferð sjúklings, verður lækninum, að
fengnu upplýstu samþykki sjúklings, að vera frjálst að
nota ósönnuð eða ný forvarna-, greiningar- og
lækningaúrræði, ef þau, að mati læknisins, gefa vonir
um að lífi sjúklingsins verði bjargað, að hann komist
til heilsu á ný eða að þjáning verði linuð. Þegar kostur
er, ætti að gera þessi úrræði að viðfangsefni í
vísindarannsókn, sem ætlað væri að meta öryggi
þeirra og virkni. í öllum tilvikum ætti að skrá nýjar
upplýsingar og þar sem við á, birta þær. Fara ætti eftir
hinum leiðbeiningunum í yfirlýsingu þessari, sem
koma málinu við.
Íslensk þýðing: Örn Bjarnason læknir
© Örn Bjarnason 2000
Læknaskortur áfram fyrirsjáanlegur samkvæmt úttekt SNAPS
Vinnuhópur norrænna læknafélaga, SNAPS (Samnordisk
atbetsgrupp for prognos og specialistutbildningsfrágor), sendi
nýverið frá skýrslu er varðar framboð og eftirspurn á læknum á
næstu árum (1999-2020). Sveinn Magnússon er fulltrúi íslands í
hópnum. í skýrslunni eru spár frá árinu 1997 endurskoðaðar en í
meginatriðum eru niðurstöðurnar samhljóða skýrslu er kom út á
síðasta ári og var kynnt í 1. tbl. Læknablaðsins 1999.
Útreikningar á eftirspurn eftir læknum eru miðaðir við tvenns
konar forsendur. Annars vegar (A) er búist við að eftirspurn í
heilbrigðiskerfinu haldi áfram að vaxa um 1,5% á ári allt tímabilið í
samræmi við þá þenslu sem hefur verið í kerfinu. Hins vegar (B) er
miðað að eftirspum aukist aðeins sem nemur fólksfjölgun og þá er
gert ráð fyrir aukningu upp á 0,5% á ári. Þær breytingar hafa orðið
á útreikningum SNAPS frá síðasta ári að ekki ert gert ráð fyrir að
alvarlegs læknaskorts fari að gæta eins fljótt og þá var talið ef miðað
er við forsendur A og áframhaldandi þenslu í heilbrigðiskerfinu.
Fyrri spá gerði ráð fyrir að þegar á þessu ári (2000) vantaði 10 lækna
hér á landi upp á þörfina en í endurskoðaðri spá er búist við því að
þessi staða komi ekki upp fyrr en um 2005. Sé miðað við forsendur
B (fólksfjölgun en ekki aukna þjónustu) er offramboð á læknum
fyrri hluta tímabilsins minna en gert var ráð fyrir r skýrslu síðasta
árs, um 10 á þessu ári en fyrri spá gerði ráð fyrir að 20 læknar
útskrifuðust umfram þörf.
íslenskir læknar erlendis eru nú um 450 talsins en það er svipað
og á seinasta ári, þó örlítil fækkun. Til samanburðar má geta þess að
starfandi læknar á íslandi undir sjötugu eru 950.
Eitt af því sem gerir það nokkuð erfitt að spá fyrir um framboð
og eftirspurn á læknum á komandi árum er að óvissa er talin ríkja
um eftirspurn eftir íslenskum læknum á alþjóðlegum markaði.
Annað sem skekkir myndina nokkuð eru vinnutímatilskipanir
Evrópusambandsins en áhrif þeirra á íslandi eru enn óljósar. Ljóst
er að endurskoðunin bendir eftir sem áður til þess að með óbreyttu
ástandi verði læknaskortur hér landi á næstu árum eins og
Læknaþing árið 2000 ályktaði um.
Læknablaðið 2000/86 791