Læknablaðið - 15.11.2001, Qupperneq 35

FRÆÐIGREINAR / TÍÐNI KRANSÆÐASJÚKDÓMA
sjúkrahús, svo að heildardánarhlutfall karla og kvenna
innan 28 daga var mjög svipað. Sérstakur samanburður
sem gerður var á dánartíðni vegna kransæðastíflu í átta
MONICA stöðvum á Norðurlöndum og í Litháen
1985-1987 sýndi að dánarhlutfall var lægst á íslandi
bæði meðal karla (36,5%) og kvenna (32,4%) (16).
Kransæðasjúkdómar á íslandi hafa verið á undan-
haldi síðastliðna tvo áratugi. Lækkunin á nýgengi
hefur verið mest í yngstu aldursflokkunum. Sömu-
leiðis hefur dánartíðni og dánarhlutfall lækkað mest
meðal þeirra. Lækkunin á dánartíðni stafar fyrst og
fremst af lækkun á nýgengi og dánarhlutfalli meðal
yngri aldurshópa en lækkun á endurteknum tilfellum
hjá eldra fólki.
I samanburði við aðrar Norðurlandaþjóðir, Bret-
land, Bandaríkin og Pólland var nýgengi kransæða-
stíflu lágt á íslandi árin frá því um 1985 til um 1995
(17) (mynd 5).
Dánarhlutfall utan sjúkrahúsa var mjög lágt en at-
hyglivert er að verulegur munur var á körlum og kon-
um í þessu tilliti. Fleiri konur en karlar með krans-
æðastíflu virðast komast á sjúkrahús og er ekki ljóst
af hverju sá munur stafar. Nauðsynlegt er að rann-
saka þetta nánar því ef unnt væri að hækka það hlut-
fall sjúklinga sem kemst á sjúkrahús má ætla að dán-
arhlutfallið muni lækka enn frekar. Vert er þó að
benda á að dánarhlutfall kvenna sem vistaðar eru á
sjúkrahúsum er yfirleitt hærra en karla (miðgildi
22% meðal karla en 27% meðal kvenna í MONICA
rannsókninni).
Er unnt að lækka tíðni kransæðasjúkdóma enn
frekar hér á landi? Líklegt er að svarið við þeirri
spurningu sé játandi. Þrátt fyrir mikla lækkun á tíðni
kransæðastíflu undanfarna tvo áratugi var kransæða-
stífla önnur algengasta dánarorsök okkar íslendinga
1996. Það ár dóu alls 1879 einstaklingar, úr kransæða-
stíflu 436 (undanskildir aðrir hjarta- og æðasjúk-
dómar) en úr krabbameini 543. Lækkun nýgengis
kransæðastíflu hefur verið nokkuð jöfn um 3% á ári
meðal karla og 2% meðal kvenna síðastliðin 18 ár.
Nú eru tíðnitölur á íslandi svipaðar og var 1965-1970.
Þróun áhættuþátta kransæðasjúkdóms á Islandi
verður gerð skil síðar. Forvarnaraðgerðir af ýmsu
tagi geta vafalítið lækkað nýgengið. í því sambandi
má benda á áhættuþætti eins og reykingar og offitu.
Dánarhlutfall hefur lækkað, en þó minna meðal
kvenna en karla. Sérstaklega er dánarhlutfall kvenna
sem vistaðar eru á sjúkrahúsum mun hærra en karla
og líklegt að úr þessu megi bæta. Mikilvægt er að
vekja athygli almennings á einkennum kransæða-
sjúkdóms og sérstaklega einkennum kransæðastíflu.
Lyfjameðferð sjúklinga með kransæðastíflu til að
hindra endurtekningu kransæðastíflu má bæta hér-
lendis (18).
MONICA-rannsóknin á íslandi hefur skilað niður-
stöðum sem mikilvægar eru fyrir skipulag heilbrigðis-
þjónustu með tilliti til kransæðasjúkdóma. Nauðsyn-
lceland
Sweden (Northern S)
USA (Stanford)
United Kingdom (Glasgow)
Finland (Turku/Loimaa)
Denmark (Glostrup)
Poland (Warsaw)
Women
Men
Figure 4. Age standardized casefatality in acute myocardial infarction in selectedpopula-
tions 1985-1990. Age 35-64 years. WHO MONICA Project 1985-1990. Adapted from (15).
USA (Stanford)
lceland
Sweden (Northern S)
Denmark (Glostrup)
Finland (Turku/Loimaa)
Poland (Warsaw)
United Kingdom (Glasgow)
-i-----1------1-----1------1-----1------1-----1
0 100 200 300 400 500 600 700 800
Incidence rate
legt er að framhald verði á þessari rannsókn hérlendis
svo sem fyrirhugað er.
Heimildir
1. Hagskinna. Sögulegar hagtölur um Island. lcelandic Historical
Statistics. Reykjavík: Hagstofa íslands; 1997.
2. Pjóðleifsson B. Dauðsföll af völdum kransæðasjúkdóma á
íslandi 1951-1976. Læknablaðið 1978; 64: 55-63.
3. Rafnsson V. Manndauði úr kransæðasjúkdómum meðal ís-
lenskra karla á tímabilinu 1951 til 1985. Læknablaðið 1989; 75:
51-5.
4. WHO MONICA Project, prepared by Tunstall-Pedoe H. Tlie
World Health Organization MONICA Project (Monitoring
trends and determinants in cardio-vascular disease): a major
international collaboration. J Clin Epidemiol, 1988; 41:105-13.
5. World Health Organization's Proposal for the multinational
monitoring of trends and determinants in cardiovascular dis-
ease and protocol (MONICA Project). Geneva: WHO/MNC/
1983; 82:1.
6. Rose GA, Blackburn H. Cardiovascular survey methods.
World Health Organization Monograph Series No 56.
Geneva: WHO; 1968.
7. Tunstall-Pedoe H, Kuulasmaa K, Amouyel P, Arveiler D,
Rajakangas A-M, Pajak A. Myocardial Infarction and
Coronary Death in the World Health Organization MONICA
Project. Registration Procedures, Event Rates, and Case-
Fatality Rates in 18 Populations from 21 Countries in Four
Continents. The WHO MONICA Project. Circulation: 1994:
90: 583-612.
Figure 5. Age-
standardized incidence
rate of myocardial
infarction in selected
populations from the mid-
1980s to mid-1990s. Age
35-64 years. WHO
MONICA Project.
Adapted from (17).
Læknablaðið 2001/87 895