Læknablaðið - 15.11.2001, Qupperneq 65

UMRÆÐA & FRÉTTIR / MÁLÞING Á AÐALFUNDI LÍ
Sem hlutfall af landsframleiðslunni jukust útgjöld til
heilbrigðismála frá rúmlega 3% árið 1970 upp í rúm-
lega 7% árið 1990 en hafa haldist í kringum 7% síð-
asta áratuginn. Það er þó ekki endilega til marks um
að böndum hafi verið komið á útgjöldin heldur óx
hagkerfið mikið á seinni hluta síðasta áratugar. Út-
gjöld til heilbrigðismála jukust að krónutölu um 6% á
ári að meðaltali árin 1994-1998.
Tryggvi Þór vitnaði til fjárlagafrumvarpsins þar
sem því er spáð að útgjöld til heilbrigðismála muni
vaxa um 2,2% á ári næstu fjögur árin og spáði því að
sá vöxtur myndi haldast óbreyttur næstu áratugina. Á
sama tíma vaxi íslenska hagkerfið um 1,5% á ári að
meðaltali. Þetta þýði að hlutfall útgjalda til heilbrigð-
ismála af landsframleiðslu muni aukast úr 6,9% á
árunum 1994-1998 í 9% á árunum 2020-2050.
Samkvæmt þessu mun innbyrðisskipting útgjald-
anna breytast verulega. Árið 1998 var hlutur 67 ára
fslendinga og eldri 38% af heildarútgjöldum til heil-
brigðismála en hlutur þeirra verður kominn í 58%
árið 2050 gangi spár Tryggva Þórs eftir.
Niðurstaða Tryggva Þórs var sú að hann taldi lík-
legt „að mikill þrýstingur verði á fjármál hins opin-
bera í framtíðinni vegna heilbrigðismála. Ekki ein-
ungis mun kostnaður við heilbrigðiskerfið aukast
vegna breyttrar aldurssamsetningar heldur munu
skattstofnar minnka þegar hlutfallslega fleiri verða á
eftirlaunaaldri en nú er.“ Spurningin sem hann varp-
aði fram en lét ósvarað var sú hvernig við þessum
þrýstingi yrði brugðist, hvort ríkissjóður tæki þessa
aukningu á sig eða hvort aukin útgjöld myndu fyrst
og fremst verða hjá einstaklingunum sem tækju auk-
inn þátt í kostnaði við heilsugæslu og heilbrigðismál.
Samskipti háskóla og sjúkrahúss
Töluverðar umræður urðu um erindi Tryggva Þórs og
það sama má segja um erindi Hákonar Hákonarson-
ar barnalæknis sem fjallaði um samstarf heilbrigðis-
þjónustunnar við Háskóla íslands. Hann minnti í
upphafi á umræður sem urðu á aðalfundi LÍ í fyrra
um nauðsyn þess að við sameiningu sjúkrahúsanna í
Reykjavík í eitt háskólasjúkrahús yrðu reglur um
starfssvið og framgang lækna við Háskólann endur-
skoðaðar.
Hákon benti á að læknar væru oft í takmörkuðum
tengslum við Háskóla íslands þótt þeir sinntu kennslu
við læknadeild og stunduðu rannsóknir. Ástæðan er
fyrst og fremst sú að það eru of fáar kennslustöður í
boði fyrir lækna sem þó uppfylla öll skilyrði sem sett
eru fyrir akademískum stöðuveitingum. Hann nefndi
sem dæmi að á barnadeild Landspítala starfar nú á
þriðja tug sérfræðinga en í læknadeild eru einungis
þrjár kennarastöður í bamalækningum.
Það er hins vegar mikilvægt fyrir lækna að hafa
akademíska stöðu, ekki síst ef þeir leggja stund á
rannsóknir eða eiga samskipti við erlend háskóla-
sjúkrahús eða rannsóknarstofnanir. Núverandi staða
takmarkar möguleika lækna á að sækja um erlenda
rannsóknarstyrki eða sækjast eftir stjórnunar- og
áhrifastöðum í tengslum við vísindaþing, faglega
vinnuhópa og fleira. Síðast en ekki síst drægi núver-
andi kerfi verulega úr möguleikum íslendinga til að
gegna forystuhlutverki í alþjóðlegu vísindasamfélagi
en til þess hefðu þeir alla burði ef rétt væri að málum
staðið.
Helsta ástæðan fyrir þessu misræmi er fólgin í
launakerfinu því læknar sem stunda kennslu fá greitt
fyrir hana aukalega ofan á venjuleg laun fyrir sjúkra-
hússtörf. Háskólinn greiðir þessi kennslulaun en þar
eru takmörkuð fjárráð og því er stöðugildunum
haldið í lágmarki. Á erlendum háskólasjúkrahúsum
er meginreglan sú að launagreiðslur fyrir kennslu- og
vísindastörf eru hluti af föstum launum lækna. Aka-
demískri stöðu þarf að fylgja reglulegt mat á framlagi
lækna í starfi. Það þarf að fara fram eigi sjaldnar en á
tveggja ára fresti og útkoman úr því látin ráða fram-
gangi lækna innan Háskólans.
Læknar á þremur brautum
Hákon sagði að víða erlendis væri háskólahluti
sjúkrahúsanna þannig skipulagður að læknum stæði
til boða að starfa á mismunandi brautum. Hann
nefndi sem dæmi kerfi sem hefur rutt sér til rúms í
Bandaríkjunum en þar geta læknar sótt um stöður á
þremur mismunandi brautum: klínískri braut, klín-
ískri kennslubraut og rannsóknarbraut. Á klínískri
braut hafa læknar fyrst og fremst skyldur við sjúk-
linga en hafa ekki formlega kennsluskyldu. Þeim er
þó ætlað að taka þátt í klínískri kennslu læknanema
og aðstoðarlækna en vísindastarfsemi er þeim frjálst
að stunda á eigin vegum. Á klínískri kennslubraut
hafa menn skyldur við sjúklinga en einnig formlega
kennslu- og rannsóknarskyldu. Á rannsóknarbraut
eru að jafnaði prófessorar sem hafa litlar skyldur við
sjúklinga en sinna fyrst og fremst rannsóknum,
kennslu og stjórnun.
í umræðum að erindi Hákonar loknu kom fram
að nýleg lög um Háskólann gerðu læknadeild kleift
að breyta sér í sjálfstæðan skóla innan Háskólans en
við það ykist sjálfstæði hennar og svigrúm til að gera
breytingar eins og þær sem Hákon nefndi. Reynir
Tómas Geirsson prófessor og yfirlæknir kvenna-
deildar Landspítala upplýsti að nú væri verið að
leggja grunn að svona skipulagi en á þeirri vegferð
þyrfti að stíga yfir ýmsa þröskulda, bæði innan
sjúkrahússins og Háskólans. Þeirra á meðal er upp-
bygging launakerfisins sem þyrfti að breyta í samráði
við félög starfsmanna í báðum stofnunum. Loks
minntu heimilislæknar á að ekki mætti gleyma heilsu-
gæslunni í svona breytingum því þar færu fram bæði
rannsóknir og kennsla.
I desemberblaðinu verður fjallað um erindi Steins
Jónssonar og fulltrúa heilbrigðisráðuneytisins.
-ÞH
Læknablaðið 2001/87 925