Læknablaðið - 15.02.2002, Side 19

FRÆÐIGREINAR / BEINÞYNNING
Beinþynning af völdum sykurstera
Ráðleggingar um forvarnir og meðferð
Flestir sem taka sykurstera í lengri tíma tapa umtalsverðri beinþéttni og það veldur aukinni hættu á beinbrotum. Beintap er háð
lengd meðferðar og skammtastærð og er hlutfallslega hraðast fyrstu mánuði meðferðar. Auk þess hafa sykursterar neikvæð áhrif á
innri uppbyggingu beina, þannig að hættan á beinbrotum er meiri en beinþéttni segir til um.
Skilgreining Alþjóðaheilbrigðisniálastofnunarinnar (WHO) á beinþvnningu:
Beingisnun (osteopenia): T-gildi -1,0 - -2,5 *
Beinþynning (osteoporosis): T-gildi < -2,5 *
Sykursteratcngd beinþynning: T-gildi < -1,5 *
Við tiltekið T-gildi eru tvöfalt meiri líkur á beinbrotum hjá einstaklingum í langtíma sykursterameðferð en hjá þeim sem ekki
hafa notað sykurstera. Ráðlagt er að meðhöndla einstaklinga í langtíma sykursterameðferð eins og um beinþynningu væri að
ræða, ef beinþéttnistuðull (T-gildi) er lægri en -H,5.
* T-gildi er staðalfrávik og miðast við hámarks beinþéttni ungra einstaklinga
Ábcndingur fyrir beinþéttnimælingu
• í upphafi meðferðar þar sem skammturinn verður > 7,5 mg prednisólón og áætluð meðferð > þrjá mánuði.
• Sjúklingar sem þegar eru á sykursterum og hafa annan þekktan áhættuþátt eða sögu um beinþynningarbrot.
• Endurteknar mælingar (eftir 1-3 ár eða jafnvel 1/2 til 1 ár) eru nauðsynlegar í völdum tilvikum.
• Ef endurtekin beinþéttnimæling sýnir > 3% beintap á ári þarf að endurmeta meðferð.
Beiiiþynning af völduin sykurstera - almenn ráð til allra seni nota sykurstera:
Notið minnsta mögulegan skammt sykurstera í sem skemmstan tíma og íhugið staðbundna steragjöf (t.d. í liði eða innúðalyf).
Tryggja inntöku D-vítamíns; 800 a.e. daglega (tvær fjölvítamíntöflur eða ein barnaskeið þorskalýsis eða ein teskeið ufsalýsis).
Tryggja daglega inntöku kalks, t.d. með neyslu mjólkurafurða eða með kalktöflum (1000-1500 mg á sólarhring).
Stunda reglulega líkamsþjálfun.
Rétt líkamsbeiting.
Forðast byltur.
Forðast reykingar og neyta áfengis aðeins í hófi.
Sértæk lyfjameðferð:
Bisfosfónöt eru best rannsökuðu lyfin bæði sem meðferð og forvörn gegn sykursteraorsakaðri beinþynningu. Þau hafa jákvæð áhrif
á beinþéttni og sýnt hefur verið fram á að þau draga úr nýgengi samfallsbrota í hrygg.
Hormónameðferð (estrógen, testósterón).
Östrógen meðferð kemur sterklega til greina sem fyrsta meðferð eða forvörn gegn beinþynningu hjá konum eftir tíðahvörf,
er þurfa á lágum eða meðalstórum skömmtum af sykursterum að halda.
A sama hátt kemur testósterón til greina hjá körlum sem fyrsta meðferð eða forvörn gegn beinþynningu í langtíma sykurstera-
notkun, sérstaklega þegar um einkenni andrógenskorts er að ræða eða frítt testósteróngildi mælist lækkað í blóði.
Raloxifen og tíbólón draga úr beinþynningarbrotum hjá konum eftir tíðahvörf. Hins vegar eru ekki til rannsóknir sem sýna fram á
gagnsemi þeirra gegn beinþynningu af völdum sykurstera. Faraldsfræðilegar og stýrðar rannsóknir hafa sýnt að tíazíð auka
beinþéttni og eru góður valkostur sem viðbótarmeðferð þegar einstaklingar eru á sykursterum eða þeir sem hafa beinþynningu eru
með háþrýsting eða bjúgsöfnun sem þarf að meðhöndla.
Kalsítónín dregur úr beintapi í hrygg samfara sykursteranotkun en áhrifin eru minni en bisfosfónata. Kalsítónín virðist ekki hafa
áhrif á beinþéttni í mjöðm og dregur ekki úr nýgengi brota.
Ábendingar fyrir bisfosfónat - sértœk lyfjameðferð:
• Allir sem þurfa langtíma sykursterameðferð (7,5 mg eða meira af prednisólón á dag) eiga að njóta fullrar beinverndar,
sbr. almenn ráð hér að framan og íhuga ætti sértæka lyfjameðferð.
• Þeir sem þurfa háskammtameðferð (> 15 mg prednisólón á dag) þurfa einnig sértæka lyfjameðferð í upphafi sykurstera-
meðferðar.
• Sjúklingar sem þegar eru á langtímameðferð með sykursterum, en hafa mælst með beinþéttnistuðul (T-gildi) lægri en
•7*1,5 samkvæmt DEXA-mælingu eða hafa sögu um beinþynningarbrot.
Læknablaðið 2002/88 107