Læknablaðið - 15.10.2003, Blaðsíða 10

ITSTJÓRNARGREINAR
NBPDC-kerfið var notað til að skýra muninn á
tíðni burðarmálsdauða milli Danmerkur og Sví-
þjóðar (4). í ljós kom að í Danmörku urðu marktækt
fleiri dauðsföll heilbrigðra barna í fæðingu, en intra-
partum dauðsföllum barna sem eru hvorki miklir
fyrirburar né haldin meðfæddum göllum ætti oftast
að vera hægt að afstýra með góðri fæðingarhjálp.
I annarri rannsókn var samanburður gerður á
Danmörku, Svíþjóð og Litháen, en tíðni burðarmáls-
dauða í síðastnefnda landinu er tvöfalt hærri en á
Norðurlöndum (5). Sá hópur sem reyndist jafnstór í
þessum löndum voi u börn sem deyja í móðurkviði
án þess að vera vaxtarskert, oftast óútskýrð dauðsföll
sem gera ekki boð á undan sér eða naflastrengsslys.
Þetta er líka stærsti hópurinn hjá okkur sem og í öðr-
um löndum, þar sem tíðni burðarmálsdauða er lág,
enda er illmögulegt að afstýra þessum dauðsföllum.
Nýlega var gerð stór evrópsk rannsókn (E-
uronatal) þar sem gerður var samanburður á burð-
armálsdauðatilfellum í tíu Evrópulöndum (6).
Metið var hversu oft mætti finna ófullnægjandi
þætti (suboptimal factors) og reynt að gera sér
grein fyrir hvernig það hefði áhrif á útkomuna.
Munur milli landanna var verulegur. Sjaldnast var
talið að hægt hefði verið að afstýra dauðsfalli í
Finnlandi (31,9% tilfella) en oftast í Englandi
(53,5%). Algengast var að alvarleg vaxtarskerðing
fósturs væri ekki greind og reykingar mæðra höfðu
mikið vægi.
Lykilhugtök í burðarmálsrýni erlendis eru „sub-
optimal car” og „avoidable factors”. Það fyrra má
þýða sem ófullnægjandi meðferð og getur verið
vegna þess að heilbrigðisþjónustan er ófullnægj-
andi eða að hún er ekki þegin, til dæmis meðferð
hafnað. Hið síðarnefnda má þýða sem áhættuþætti
eða atvik sem hefði mátt komasl hjá. í þessu hug-
taki felast að auki þættir sem eru vart á valdi heil-
brigðisstarfsfólks eða stofnunar, svo sem félagsleg-
ir þættir (til dæmis fátækt, heimilisofbeldi) eða á-
hættuþættir sem tengjast lífsstíl eins og fíkniefna-
neysla, offita og reykingar. Hugtökin „avoidable
factors” og „potentially avoidable outcome” eru
hins vegar ólík því hið síðarnefnda felur í sér að
hægt hefði verið að afstýra slæmri útkomu. Oft er
dregin sú ályktun að slæm útkoma hljóta að vera í
beinu orsakasamhengi við ófullnægjandi meðferð.
En oft sést sams konar „ófullnægjandi meðferð” í
öðrum tilvikum þar sem allt fer vel. Einnig kemur
oft í ljós að betri meðferð hefði ekki getað komið í
veg fyrir slæma útkomu.
Hérlendis eins og í nágrannalöndunum fjölgar
sífellt kærum og kvörtunum vegna þeirra sem
starfa að mæðravernd og fæðingarhjálp þrátt fyrir
sílækkandi tíðni burðarmálsdauða. Þetta vekur
upp spurningar um hvers við erum megnug og
hvaða væntingar eru gerðar til okkar.
Þrátt fyrir að tíðni burðarmálsdauða sé með því
lægsta sem þekkist í heiminum verður seint hægt
að bjarga öllum börnurn, og þó nærri sé búið að
koma í veg fyrir mæðradauða á Vesturlöndum get-
ur einstaka meðganga eða fæðing reynst lífshættu-
leg. Ljóst er að þörf er á áframhaldandi rannsókn-
um og bættri fæðingarskráningu til þess að hægt sé
að vinna að enn frekari úrbótum á þessu mikil-
væga sviði heilbrigðisþjónustunnar.
Heimildir
1. Snædal G, Biering G, Sigvaldason H. Fæðingar á íslandi 1972-
1981.2. grein. Burðarmálsdauði. Læknablaðið 1982; 68:303-4.
2. Bjarnadóttir RI, Geirsson RT, Pálsson G. Flokkun burðar-
málsdauða á íslandi 1994-1998. Læknablaðið 1999; 85: 981-6.
3. Geirsson RT, Pálsson G, Bjarnadóttir RI, Harðardóttir H.
Skýrsla frá fæðingarskráningunni fyrir árið 2002. Kvennadeild
LSH, 2003.
4. Langhoof-Roos J, Borch-Christensen H, Larsen S, Lindberg
B, Wennergren M. Potentially avoidable perinatal deaths in
Denmark and Sweden 1991. Acta Obstet Gynecol Scand 1996;
75: 820-5.
5. Langhoof-Roos J, Larsen S, Basys V, Lindmark G, Bado-
kynote M. Potentially avoidable perinatal deaths in Denmark,
Sweden and Lithuania as classified by the Nordic-Baltic
classification. Br J Obstet Gynaecol 1998; 105:1189-94.
6. Richardus JH, Graafmans WC, Verloove-Vanhorick SP, Mac-
kenbach JP. The Euronatal Audit Panel, The Euronatal Work-
ing Group. Differences in perinatal mortality and suboptimal
care between 10 European regions: results of an international
audit. Br J Obstet Gynaecol 2003; 110:152-7.
Leiðrétting
I Læknablaðinu 2003; 89: 665 birtist taflan hér fyrir neðan. Beðist er velvirðingar á því að heiti á dálkum
víxluðust.
Tafla V. Virkni súperoxíödismútasa (SODl)(rauö blóökorn) og oxunarvirkni cerúlóplasmíns (sermi) ásamt sérvirkni
cerúlóplasmíns í fólki meö Downs heilkenni. Bornar eru saman niöurstööur mælinga í einstaklingum 40 ára og
eldri viö þá sem voru yngri en 40 ára. / eldri hópnum voru 13 einstaklingar, en 22 í þeim yngri.
Ákvaröanir 40 ára og eldri Yngri en 40 ára P gildi
meöalgildi - bil meöalgildi - bil
Virkni SODl (SOD 525 einingar) 430 (365-478) 474 (132-583)81 0,0489'
Virkni cerúlóplasmíns (ein./ml) 105 (72-134) 104 (67-156) n.s.
Sérvirkni cerúlóplasmíns (ein./mg) 298 (232-417) 333 (233-396) 0,0414'
a) Aöeins 20 einstaklingar. Tvö sýni spilltust vegna blóörofs. (Niöurstööur samkvæmt Þórsdóttir et al. 2001; sjá heimildaskrá.)
* Tölfræöilega marktækur munur.
n.s. = munur ekki tölfræöilega marktækur.
746 Læknablaðið 2003/89